هلیکوباکتر پیلوری و راهکارهای درمانی آن

توصیه های داروساز در رابطه با هلیکوباکتر پیلوری و راهکارهای درمانی 

هلیکوباکتری پیلوری که عموماً به نام اچ پیلوری شناخته می شود، به طور معمول در معده یافت می شود و تقریبا در نیمی از جمعیت جهان وجود دارد.

اکثر افراد آلوده به هلیکوباکتر پیلوری هیچ علائمی ندارند و هرگز با مشکلی مواجه نمی شوند. با این حال این باکتری می تواند مواردی از مشکلات گوارشی از جمله زخم گوارشی و در موارد بسیار نادر سرطان معده را به همراه داشته باشد. هنوز دقیقاً مشخص نیست که چرا برخی افراد به این عفونت مبتلا می شوند و برخی دیگر خیر. 

عده زیادی از افراد مبتلا به اچ پیلوری هیچ علامت خاصی ندارند و هیچ گاه مشکلی برایشان ایجاد نمی شود. در این مقاله به بررسی علایم، آزمایشات و راهکارهای درمانی این مشکل می پردازیم. 

عوامل خطر ابتلا به هلیکوباکتر پیلوری 

اچ پیلوری احتمالا با مصرف آب یا غذای آلوده به مدفوع اتفاق می افتد. اچ پیلوری باعث تغییراتی در معده و بخش ابتدایی روده کوچک (دئودنوم) می گردد. این باکتری با آلوده کردن بافت محافظی که معده را پوشانده است؛ باعث آزاد سازی توکسینها و آنزیمهایی می شود که سیستم ایمنی فرد را به پاسخگویی وا می دارد. تمامی این فاکتورها می تواند به طور مستقیم یا غیر مستقیم باعث آسیب رسیدن به سلولهای معده و ابتدای روده باریک شده و باعث بروز التهاب مزمن در دیوار معده و دئودنوم شوند و در نتیجه ی این تغییرات فرد نسبت به ترشحات معده مثل اسید معده آسیب پذیر می گردد.

در کشورهای توسعه یافته این عفونت در کودکان خیلی شایع نیست و بیشتر در سنین بزرگسالی اتفاق می افتد اما در کشورهای در حال توسعه اکثر کودکان زیر 10 سال به این عفونت مبتلا می شوند.

علائم ابتلا به هلیکوباکتر پیلوری 

اکثر افراد مبتلا به این عفونت هیچ علامت خاصی ندارند هر چند برخی دیگر مشکلاتی نظیر زخم معده یا دئودنوم را تجربه می کنند. حتی در مورد افرادی که زخم دستگاه گوارش دارند هم ممکن است برخی هیچ علامتی نداشته باشند و برخی دیگر علائم مختلفی را تجربه کنند؛ که شایع ترین آنها عبارتند از:

• درد یا احساس ناخوشایند که بیشتر در بخش فوقانی شکم اتفاق می افتد
• نفخ
• کاهش اشتها
• تهوع یا استفراغ
• احساس سیری و پری با اولین لقمه های غذایی
• مدفوع تیره
• خونریزی از زخم های گوارشی که باعث کاهش تعداد سلولهای خونی و خستگی می گردد.

در موارد نادر عفونت اچ پیلوری می تواند باعث بروز سرطان معده شود. هرچند هنوز دلیل قطعی بر این ادعا وجود ندارد، اما به علت شیوع زیاد بیماری در کشورهای مختلف جهان توجه به درمان آن حائز اهمیت است. همچنین افرادی که در کشورهای در حال توسعه زندگی می کنند به دلیل احتمال ابتلا به هلیکوباکتر پیلوری در سنین کودکی ریسک بیشتری برای بروز سرطان معده دارند. 

تشخیص هلیکوباکتر پیلوری 

روش های مختلفی برای تشخیص هلیکوباکتر پیلوری وجود دارد. آزمایشاتی که بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد شامل موارد زیر می باشد:

1. تست خون: در این تست می توان آنتی بادی هایی را جست و جو کرد که سیستم ایمنی بدن در مقابل عفونت اچ پیلوری تولید می کند. گرچه نگرانی در مورد دقت آن استفاده از آن را محدود کرده است.
2. تست تنفسی: این تست که به تست تنفسی اوره شهرت دارد. در واقع بدین صورت است که فرد یک نوشیدنی خاصی را می نوشد که مواد داخل آن توسط باکتری اچ پیلوری شکسته می شود؛ محصولات حاصل از این تجزیه در تنفس فرد قابل ردیابی است. 
3. تست مدفوع: در این تست به دنبال بقایای باکتری اچ پیلوری و پروتئین خاص این باکتری می گردند. 

چه کسانی باید از نظر هلیکوباکتر پیلوری  تست شوند‌؟

• اگر فرد علامت داشته باشد:

در صورت داشتن زخم فعال معده یا دوازدهه فعال یا داشتن سابقه زخم گوارشی در گذشته، آزمایش تشخیصی برای عفونت هلیکوباکتر پیلوری توصیه می شود.

اگرچه عفونت هلیکوباکتر پیلوری شایعترین علت ایجاد زخم است، اما همه بیماران مبتلا به زخم، هلیکوباکتر ندارند. داروهای خاص (به عنوان مثال آسپیرین، ایبوپروفن، ناپروکسن) نیز می توانند باعث ایجاد زخم های معده شوند.

• اگر فرد علامت دار نباشد:

در صورتی که فرد هیچ علائمی نداشته باشد و همچنین سابقه بیماری زخم معده را نداشته باشد، آزمایش هلیکوباکتر پیلوری معمولاً توصیه نمی شود. با این حال، ممکن است این آزمایش برای برخی از افراد در نظر گرفته شود، مانند افرادی که سابقه خانوادگی دارند و یا نگران سرطان معده هستند؛ به ویژه افرادی از نژاد چینی، کره ای، ژاپنی یا آمریکای مرکزی که شیوع سرطان معده در آنها بیشتر است.

دارو درمانی هلیکوباکتر پیلوری 

افراد با سابقه بیماری زخم معده، زخم فعال معده یا دوازدهه مرتبط با عفونت هلیکوباکترپیلوری، باید تحت درمان قرار گیرند. درمان موفقیت آمیز هلیکوباکتر می تواند به بهبود زخم کمک کند، از بازگشت زخم جلوگیری کرده و خطر عوارض ناشی از زخم (مانند خونریزی) را کاهش می دهد. دستورالعمل ها در ایالات متحده و سایر کشورها توصیه می کنند، بیمارانی که نیاز دارند تا برای طولانی مدت از داروهای ضد التهابی مانند آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن و داروهای مشابه مورد استفاده در درمان آرتروز و سایر شرایط پزشکی استفاده کنند، باید از نظر هلیکوباکتر آزمایش شوند و در صورت آلودگی، برای ریشه کن کردن عفونت تحت درمان قرار گیرند. 

• دارو های مورد استفاده در رژیم درمانی

هیچ رژیم درمانی تک دارویی نمی تواند در درمان هلیکوباکترپیلوری موثر باشد. دارودرمانی معمولاً به صورت چند دارویی و به مدت 14 روز به طول میانجامد. 

• اکثر رژیم های درمانی شامل یک دارو از دسته مهارکننده های پمپ پروتونی نظیر امپرازول، پنتوپرازول، لانسوپرازول، رابپرازول و اس امپرازول می باشد که با کاهش تولید اسید معده باعث می شود تا بافت آسیب دیده توسط هلیکوباکتر بهبود یابد.
• دو دارو از دسته آنتی بیوتیک ها نیز به طور کلی توصیه می شود. با این کار خطر شکست درمان و مقاومت آنتی بیوتیکی کاهش می یابد. 
• تعداد بیماران مبتلا به هلیکوباکتر که به آنتی بیوتیک ها مقاوم هستند، رو به افزایش است. بنابراین مهم است که از تمام داروهای تجویز شده استفاده شود و با انجام آزمایشی پاکسازی عفونت تأیید شود.

برای موثر بودن درمان هلیکوباکتر پیلوری مهم است تا به بیمار این نکته یادآوری شود که: ب

اید همه ی دارو ها را تا انتهای دوره ی درمانی مصرف نمایند.

عوارض دارویی: تا ۵۰ درصد بیماران، عوارض جانبی ناشی از داروهای مورد استفاده در درمان هلیکوباکتر پیلوری را تجربه می کنند. عوارض جانبی معمولاً خفیف است و کمتر از 10 درصد بیماران به دلیل عوارض جانبی، درمان را متوقف می کنند. در کسانی که عوارض جانبی را تجربه می کنند، تنظیماتی در دوز یا زمان مصرف دارو می تواند برای بیمار انجام شود. در ادامه به بررسی برخی از عوارض جانبی شایع داروهای مورد استفاده در رژیم دارویی هلیکوباکتر پیلوری پردازیم تا توصیه های لازم در این خصوص به بیمار داده شود:

1. آنتی بیوتیک هایی نظیر مترونیدازول می توانند طعم فلزی در دهان ایجاد کنند.
2. در صورت تجویز مترونیدازول، باید به بیمار توضیح داده شود که از مصرف نوشیدنی های الکلی اجتناب شود. زیرا که همزمانی مصرف الکل با مترونیدازول می تواند باعث برافروختگی پوست، سردرد، حالت تهوع‌، استفراغ، تعریق و افزایش ضربان قلب شود.
3. بیسموت می تواند باعث سیاه شدن مدفوع و یبوست شود.
4. اکثر رژیم های دارویی مورد استفاده در هلیکوباکتر پیلوری، باعث اسهال و کرامپ های شکمی می شوند.

شکست درمان: در عده اندکی (حداکثر ۲۰ درصد) از افراد، پس از مصرف داروها در یک رژیم دارو درمانی 14 روزه پاسخهای درمانی مناسب دیده نمی شود. بنابراین باید مجدداً یک رژیم درمانی ۱۴ روزه دیگر که شامل یک مهارکننده ی پمپ پروتون و دو آنتی بیوتیک باشد، برای بیمار در نظر گرفته شود به گونه ایی که حداقل یکی از آنتی بیوتیک های مورد استفاده متفاوت از نخستین رژیم درمانی باشد. 

• پایش بیمار

پس از اتمام درمان هلیکوباکترپیلوری، معمولاً برای اطمینان از برطرف شدن عفونت، تکرار تست برای بیمار در نظر گرفته می شود؛ این کار معمولاً را انجام تست تنفسی یا مدفوع انجام می شود. آزمایش خون به عنوان تست پایش توصیه نمی شود. زیرا که آنتی بادی تشخیص داده شده در آزمایش خون اغلب حتی پس از رفع عفونت به مدت چهار ماه یا بیشتر در خون باقی می ماند. 

منبع: UpToDate