اخیرا یک متاآنالیز در این زمینه انجام شده که نشان می‌دهد که اگر ایمونوتراپی در ساعات اولیه روز انجام بشود، شانس بقا بیماران و مدت زمانی که پیشرفت بیماری متوقف می‌شود، افزایش پیدا می‌کند. این موضوع در انواع مختلفی از سرطان از ملانوما متاستاتیک گرفته تا کارسینومای سلول کلیوی، سرطان مری و سرطان ریه با سلول‌های غیرکوچک[1] (NSCLC) مصداق دارد. 

به عنوان مثال، یک مطالعه در سال 2023 بر روی بیماران مبتلا به مرحله IV ملانوما انجام شده که نشان می‌دهد در گروهی از بیماران که 75 درصد انفوزیون‌های ایمونوتراپی خود را بعد از ساعت 14 دریافت کردند، شانس بقا 14.9 ماه گزارش شده در حالیکه گروهی از بیماران که انفوزیون‌های خود را در ساعات زودتری دریافت کرده‌اند، این شاخص 38.1 ماه بوده است.

در مطالعه دیگری که بر روی بیماران مبتلا به NSCLC انجام شده، بیمارانی که حداقل نیمی از انفوزیون‌های داروی  Durvalumab خود را در فاصله 3 ساعت قبل از غروب خورشید دریافت کردند، دو برابر بیشتر در ریسک متاستاز و پیشروی سرطان قرار داشتند.

مطالعات متعددی به نقش زمان دریافت داروهای ایمونوتراپی اشاره کرده‌اند اما هنوز مطالعه بالینی تصادفی‌سازی شده و چندمرکزی در این زمینه انجام نشده است.

علت اهمیت زمان دریافت داروهای ایمونوتراپی هنوز به درستی مشخصی نشده است اما به نظر می‌رسد که احتمالا مربوط به سیکل سیرکادین بدن باشد. بدن همه افراد یک ساعت درونی دارد که با عنوان سیکل سیرکادین شناخته می‌شود و نسبت به تابش خورشید حساس است. سیکل سیرکادین بر روی روند بیان ژن‌ها، ترمیم DNA و تکثیر سلولی تاثیر جدی دارد.

شواهد بالینی بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد به هم ریختن این سیکل سیرکادین احتمال بروز انواع سرطان‌ها را بالا می‌برد. مقوله پیچیده‌تری که اخیرا مطالعات بالینی به آن می‌پردازند، مبحث کرونوتراپی است. منظور از کرونوتراپی این است که دارودرمانی سرطان با در نظر گرفتن تغییرات بدن در سیکل سیرکادین انجام بشود تا اثربخشی داروها به حداکثر مقدار ممکن برسد. هر چند هنوز درک کامل و دقیقی از سیکل سیرکادین در سطح بیان ژن نداریم که بتوانیم دارودرمانی را بر اساس آن تنظیم نمائیم.

همان‌طور که پیشتر اشاره شد، تعداد مبسوطی از مطالعات بالینی بدون مشخص کردن علت و مکانیسم، تایید کرده‌اند که انجام ایمونوتراپی در ساعات اولیه روز اثربخشی درمان را افزایش می‌دهد. یکی از مکانیسم‌های احتمالی پیشنهاد شده برای این موضوع مربوط به لنفوسیت‌ها باشد. تعداد لنفوسیت‌های موجود در بافت تومور در ابتدای روز در بیشترین سطح خود قرار دارد و در ادامه روز به تدریج افت پیدا می‌کند. از آن‌جایی که ایمونوتراپی متکی بر عملکرد لنفوسیت‌هاست، هر چه سطح لنفوسیت‌ها در بافت درگیر سرطان بیشتر باشد، اثربخشی درمان بالاتر خواهد بود. در مطالعه دیگری دیده شده که پاسخ سلول‌های T نسبت به ایمونوتراپی در ساعات اولیه روز بالاتر است.

البته تمام مواردی که در بالا به آن اشاره شد صرفا در خصوص ایمونوتراپی صادق است و سایر درمان‌های سرطان از این قواعد پیروی نمی‌کنند.

28 فوریه 2025

منبع: سایت Medscape.com