آسیب گوش ناشی از دارو (اتوتوکسیسیتی)
اتوتوکسیسیته یک اصطلاح پزشکی است که به آسیب وارد شده به سلولهای مویی گوش داخلی در نتیجه مصرف دارو اشاره دارد. از آنجایی که سلولهای مویی گوش داخلی انسان قابلیت بازسازی ندارند، تخریب آنها برگشتناپذیر است و منجر به کمشنوایی دائمی میشود.
داروها ممکن است باعث کاهش شنوایی، عدم تعادل، احساس پری گوش و یا وزوز گوش شوند. رایجترین داروهای اتوتوکسیک گزارش شده عبارتند از آنتیبیوتیکهای آمینوگلیکوزید، آنتیبیوتیکهای ماکرولید، دیورتیکهای لوپ، داروهای ضد مالاریا، داروهای شیمیدرمانی حاوی پلاتین، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی. علائم ممکن است موقت یا دائمی باشند.
فاکتورهای مرتبط با دارو که بر سمیت گوش تأثیر میگذارند عبارتند از:
- دوز
- مدت زمان درمان
- نارسایی کلیوی همزمان
- سرعت تزریق
- دوز تجمعی
- مصرف همزمان با سایر داروهایی که پتانسیل سمیت گوش دارند
- حساسیت ژنتیکی
آنتی بیوتیکها
- استرپتومایسین تمایل دارد آسیب بیشتری به بخش دهلیزی گوش داخلی نسبت به بخش شنوایی(کوکلئا) آن وارد کند. اگرچه سرگیجه و مشکل در حفظ تعادل معمولاً موقتی هستند، اما آسیب دهلیزی ممکن است ادامه یابد و دائمی شود. از دست دادن حساسیت دهلیزی باعث مشکل در راه رفتن به ویژه در تاریکی و اسیلوسکوپی (احساس اینکه محیط با هر قدم بالا و پایین میرود) میشود.
- نئومایسین بیشترین اثر توکسیک روی حلزون گوش را در بین تمام آنتیبیوتیکها دارد. هنگامی که دوزهای زیاد به صورت خوراکی یا از طریق شستشوی روده برای استریل کردن روده داده میشود، ممکن است به اندازه کافی جذب شود و روی شنوایی تأثیر بگذارد، به ویژه اگر ضایعات مخاطی منتشر روده وجود داشته باشد.
- کانامایسین و آمیکاسین از نظر پتانسیل توکسیسیتی روی حلزون گوش شبیه به نئومایسین هستند و هر دو قادر به ایجاد کاهش شنوایی شدید و دائمی هستند در حالی که تاثیری روی تعادل ندارند.
- جنتامایسین و توبرامایسین دارای سمیت دهلیزی و حلزونی هستند که باعث اختلال در تعادل و شنوایی میشوند. تمام آمینوگلیکوزیدهای خوراکی اتوتوکسیک هستند. برخی از آمینوگلیکوزیدها بیشتر از کوکلئوتوکسیک(کاهش شنوایی)، وستیبولوتوکسیک(سرگیجه و عدم تعادل) هستند. قطرههای آمینوگلیکوزید موضعی گوش پتانسیل ایجاد اتوتوکسیسیته را دارند.
- وانکومایسین میتواند باعث کاهش شنوایی به ویژه در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی شود.
- آزیترومایسین در موارد نادر باعث کاهش شنوایی برگشتپذیر یا برگشتناپذیر میشود.
- سایر آنتیبیوتیکهای خوراکی که میتوانند باعث اتوتوکسیسیته شوند اریترومایسین و تتراسایکلین هستند. این داروها در بیماران با اختلال عملکرد کلیه اثر اتوتوکسیک بارزتری دارند.
داروهای شیمیدرمانی
داروهای شیمیدرمانی به ویژه آنهایی که حاوی پلاتین هستند (سیس پلاتین و کربوپلاتین)، میتوانند باعث وزوز گوش و کاهش شنوایی شوند. کاهش شنوایی میتواند شدید و دائمی باشد، بلافاصله پس از اولین دوز رخ دهد یا ممکن است تا چندین ماه پس از اتمام درمان به تأخیر بیفتد. کاهش شنوایی حسی-عصبی به صورت دوطرفه رخ میدهد، به تدریج پیشرفت میکند و دائمی است.
دیورتیک لوپ
- اسید اتاکرینیک و فوروزماید که به صورت وریدی تجویز میشوند، در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی که آنتیبیوتیکهای آمینوگلیکوزید دریافت کرده بودند، باعث کاهش شنوایی دائمی شدهاند.
داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی
- آسپرین با دوز بالا (6 تا 8 گرم در روز) یا سایر سالیسیلاتها میتوانند باعث کاهش شنوایی شوند، اما این مورد با قطع دارو برگشتپذیر است. در یک مطالعه مشاهدهای در مردان، استفاده منظم از آسپرین با دوز استاندارد، استامینوفن یا داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (≥2 بار در هفته) نیز با افزایش خطر کاهش شنوایی به ویژه در افراد کمتر از 50 سال مرتبط بود.
داروهای ضد مالاریا
- داروهای ضد مالاریا مانند کینین و کلروکین نیز ممکن است باعث کاهش شنوایی حسی-عصبی و وزوز گوش شوند، اما مشابه سالیسیلاتها، این اثرات معمولاً برگشتپذیر هستند.
واکسنها
- در فوریه 2022، سازمان جهانی بهداشت اطلاعیهای را در مورد موارد کاهش شنوایی حسی عصبی[1]( SNHL ) ناگهانی پس از واکسیناسیون COVID-19 صادر کرد. SNHL ناگهانی به عنوان کاهش شنوایی حسی عصبی > 30 دسیبل در حداقل 3 فرکانس شنواییسنجی متوالی که در کمتر از 72 ساعت رخ میدهد، تعریف شد. در یک مطالعه در طول یک دوره یک ساله، آنها موارد بسیار نادری از SSNHL را شناسایی کردند که نقش واکسن mRNA COVID-19 در آنها از نظر بالینی تأیید شد.
مهارکنندههای 5 فسفودیاستراز
- سیلدنافیل یا تادالافیل نیز با آسیب به سلولهای مویی حلزون سبب کاهش شنوایی شدهاند.
پیشگیری از سمیت گوش ناشی از دارو
آنتیبیوتیکهایی که اثر سمیت برای گوش دارند را نباید در دوران بارداری استفاده کرد زیرا میتوانند به لابیرنت جنین آسیب برسانند. افراد مسن و افرادی که از قبل دچار کاهش شنوایی هستند، در صورت وجود داروهای مؤثر دیگر، نباید با داروهای اتوتوکسیک درمان شوند و یا کمترین دوز مؤثر این داروها استفاده شود.

ارسال به دوستان