بی‌نظمی‌های قاعدگی

توصیه‌های داروساز در رابطه با بی‌نظمی‌های قاعدگی (آمنوره و الیگومنوره)

اختلالات چرخه قاعدگی می تواند باعث شود که دوره های ماهانه در بدن زن رخ ندهد یا به ندرت رخ دهد. اگرچه برای برخی از خانمها اهمیتی ندارد که قاعدگی نامنظمی داشته باشند یا حتی قاعدگی در آن ها رخ ندهد، این تغییرات همیشه باید با یک پزشک در میان گذاشته شود زیرا آنهامیتوانند نشانه ایی از یک شرایط پزشکی اساسی باشد و به طور بالقوه پیامدهای طولانی مدتی برای سلامتی فرد داشته باشد. خانمی که برای بیش از سه دوره (به طور متوالی یا طی چند دوره ی مجزا در طول یک سال) دچار منس نشود باید به پزشک مراجعه کرده و مورد بررسی قرار گیرد.

آمنوره - آمنوره به عدم وجود دوره قاعدگی اشاره دارد و به دو صورت زیر دسته بندی می شود:

- اولیه (هنگامی که تا سن ۱۵ سالگی هنوز دوره قاعدگی شروع نشده است)

ثانویه (هنگامی که دوره‌های قاعدگی برای بیش از سه تا شش ماه در زنی که قبلاً پریود شده‌است، اتفاق نیفتد)

الیگومنوره - الیگومنوره اصطلاح پزشکی برای دوره های قاعدگی کمتر از حالت عادی است (کمتر از شش تا هشت دوره در سال)

 علل دوره‌های قاعدگی نامنظم

مغز (از جمله غده هیپوتالاموس و غده هیپوفیز)، تخمدانها و رحم معمولاً یکبار در ماه روندی را دنبال می کنند که به آماده سازی بدن برای بارداری کمک می کند.دو هورمون (هورمون محرک فولیکول وهورمونلوتئینساز) توسطغدههیپوفیزساختهمیشوند،ودوهورموندیگر (پروژسترونواستروژن) توسطتخمدانهاساختهمیشوند.

اختلالات چرخه قاعدگی می تواند ناشی از شرایطی باشد که بر هیپوتالاموس، غده هیپوفیز، تخمدان ها، رحم، دهانه رحم یا ناحیه واژینال تاثیرگذارند.

آمنوره اولیه - برخی از رایج ترین علل آمنوره اولیه شامل موارد زیر است:

- شرایطی که از بدو تولد وجود دارند اما ممکن است تا زمان بلوغ متوجه آن نشوند. این شرایط شامل ناهنجاری‌های ژنتیکی یا کروموزومی و ناهنجاری‌های اندام تولیدمثل می‌باشند (به عنوان مثال، اگر رحم وجود نداشته باشد یا به طور غیر طبیعی رشد کند).

- تمام شرایطی که منجر به آمنوره ثانویه می‌شود نیز می‌تواند باعث آمنوره اولیه شود.

آمنوره ثانویه - بارداری شایع ترین دلیل آمنوره ثانویه است. سایر دلایل شایع شامل موارد زیر می باشد:

- شرایط تخمدان، مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) و نارسایی تخمدان (یائسگی زودرس).

- آمنوره هیپوتالاموس، زمانی اتفاق می افتد که هیپوتالاموس باعث کند یا متوقف کردن ترشح هورمون آزاد کننده گنادوتروپین شود، هورمونیکه در وقوع یک سیکل قاعدگی طبیعی در خانم ها تاثیر گذار است.

آمنوره هیپوتالاموس با کاهش وزن بدن (حالتی که وزن فرد 10 درصد کمتر از وزن ایده آلی که برای بدنش تعریف شده است، باشد)، کاهش درصد بافت چربی بدن، اختلالات خوردن مانند بی‌اشتهایی عصبی یا پرخوری عصبی،استرس عاطفی، ورزش شدید و برخی شرایط پزشکی یا بیماری‌های مرتبط است. بااین حال،دربرخی موارد توضیح واضحی برای علت آمنوره هیپوتالاموس وجود ندارد.

- تومورهای ترشح کننده‌ی پرولاکتین در هیپوفیز یکی دیگر از دلایل عمده‌ی آمنوره ثانویه است.

الیگومنوره - بسیاری از شرایطی که باعث آمنوره اولیه یا ثانویه می‌شود، همچنین می‌تواند باعث تخمک‌گذاری نامنظم در یک خانم شوند (الیگومنوره). بااینحال، بیشتر خانم‌هایی که دوره‌های قاعدگی کمتر از حالت عادی دارند، مبتلا به PCOS هستند. 

ارزیابی قاعدگی‌های نامنظم

ارزیابی آمنوره/ الیگومنوره نیازمند بررسی سابقه ی پزشکی کامل و معاینه ی فیزیکی فرد است.

۱. سابقه ی پزشکی: غالباً در سابقه ی پزشکی شخصی و خانوادگی یک خانم نشانه هایی از علت آمنوره وجود دارد. از جمله سوابقی که یک خانم باید به آن اشاره کند و در این مورد با پزشک خود مطرح نماید، شامل موارد زیر می باشد:

- در صورتی که بیمار هر نوع مشکل سلامتی در دوران نوزادی و یا کودکی خود داشته است.

- اینکه اولین سیکل قاعدگی در چه زمانی آغاز شده است.

- تواتر وقوع سیکل های قاعدگی از زمان شروع برای بیمار چگونه بوده است.

بیمار در صورت اطلاع از وجود قاعدگی های نامنظم در سابقه ی خانوادگی خود، می بایست آن را با پزشک در میان بگذارد.

از دیگر نکات مهم می توان به وجود ترشحات از سینه ها، گرگرفتگی، آکنه در بزرگسالان، موهای صورت یا قفسه سینه و سردرد یا اختلال بینایی اشاره کرد. پزشک متخصص باید در مورد مصرف هر نوع دارو، فرآورده های گیاهی و ویتامین های مورد استفاده نیز سؤال نماید و همچنین استرس های اخیر، پروسیجرهای زنان و زایمان که اخیرا انجام شده است، تغییرات صورت گرفته در وزن، رژیم غذایی یا الگوهای ورزشی و بیماری های فرد را بررسی نماید.

۲.معاینه فیزیکی: در طی معاینه فیزیکی، پزشک صورت، گردن، سینه و شکم را معاینه می کند. معاینه لگن نیز انجام خواهد شد.

۳.انجام آزمایش: بسته به شرایط فرد، پزشک ممکن است برای بیمارانجام آزمایش خون را در نظر بگیرد. از آنجایی که بارداری شایعترین علت آمنوره ثانویه است، معمولاً برای خانم هایی که دوره قاعدگی آنها متوقف شده است، آزمایش بارداری توصیه می شود. انجام آزمایش خون برای اندازه گیری سطح هورمون نیز انجام می شود.

در موارد خاص، انجام آزمایش تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) برای تعیین وجود ناهنجاری های غده هیپوتالاموس یا هیپوفیز در مغز انجام می شود. گاهی اوقات، در زنانی که مشکوک به ناهنجاری کروموزومی هستند، ممکن است تجزیه و تحلیل کروموزوم توصیه شود. برای شناسایی ناهنجاری های رحم، دهانه رحم و واژن ممکن است انجامیکسونوگرافیلگنبرایبیمارتوصیهشود.

 درمان قاعدگی های نامنظم

هدف از درمان، اصلاح علل زمینه‌ای است و در خانم‌هایی که قصد بارداری دارد، بازگرداندن باروری می‌تواند هدف درمانی دیگری باشد. 

سندرم تخمدان پلی کیستیک: سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یک بیماری مزمن است که باعث وقوع قاعدگی های کمتر از حالت عادی و افزایش بیش از حد آندروژن ها (هورمون های مردانه) می شود. اکثر پزشکان برای برقراری مجدد چرخه های قاعدگی طبیعی و جلوگیری از عوارض طولانی مدت، توصیه می کنند تا درمان PCOS برای بیمار صورت گیرد.

آمنوره هیپوتالاموس: در خانم های مبتلا به آمنوره هیپوتالاموس گاهی اوقات پس از ایجاد تغییراتی خاص در سبک زندگی همچون داشتن رژیم غذایی با کالری بالاتر، افزایش وزن، کاهش شدت یا دفعات ورزش و کاهش استرس عاطفی و روانی می توانند دوره های قاعدگی طبیعی را ازسربگیرند.

کمبود وزن بدن و یا کمبودهای تغذیه‌ای

خانم‌های مبتلابه اختلالات خوردن مانندبی‌اشتهایی عصبی یا پرخوری عصبی اغلب به مراقبت‌های ویژه‌ایی نیاز دارندکه معمولاً شامل مشاوره تغذیه و کار با متخصصان اختلالات خوردن است.

ورزش شدید: اگر چه ورزش فواید زیادی برای سلامتی به همراه دارد، اما ورزش مکرر یا بیش از حد می‌تواند منجر به آمنوره شود. مطالعات نشان می‌دهد که آمنوره وقتی ایجاد می‌شود که کالری دریافتی خانم کمتر از سوختن انرژی حاصل از آن با ورزش و سایر فعالیت‌های روزانه باشد. اکثر خانم های مبتلا به آمنوره در اثر انجام ورزش شدید، وزن خود را هم از دست داده اند (در نتیجه وزنی کمتر از 90 درصد از وزن ایده آل بدن دارند).

در مورد زنان مبتلا به آمنوره ی مرتبط با ورزش شدید، درمان ها شامل افزایش کالری دریافتی و کاهش دفعات و یا شدت ورزش هستند. اگر خانمی قصد بارداری داشته باشد، این اقدامات از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند. همه خانمهای مبتلا به آمنوره باید حتماً روزانه 1200 تا 1500 میلی گرم کلسیم مصرف کنند (یا مکمل کلسیم مصرف کنند) و یک مکمل ویتامین D به میزان 400 واحد بین المللی یا 10 میکروگرم در روز دریافت کنند.

برخی از پزشکان برای خانم های مبتلا به آمنوره هیپوتالاموس جایگزینی هورمون استروژن و پروژستین (یا یک داروی ضد بارداری هورمونی مانند قرص ضد بارداری) را توصیه می کنند. این روش‌های درمانی می‌توانند خطر ابتلا به پوکی استخوان را در مراحل بعدی زندگی کاهش دهند.

نارسایی تخمدان: به طور معمول،تخمکگذاریدرخانمهادر حدود سن 50 سالگی متوقف می شود که به این اتفاق یائسگی گفته می شود. اگر تخمک گذاری در خانمی قبل از 40 سالگی متوقف شود، به آن نارسایی اولیه ی تخمدان (یا نارسایی زودرس تخمدان) گفته می شود.

تشخیص بیماری نارسایی تخمدان معمولاً غیر منتظره و اتفاقی است و می تواند نگران کننده باشد، به خصوص اگر خانم در سن باروری قرار داشته باشد. در این شرایط، مشاوره با یک مددکار اجتماعی یا روان درمانگر می تواند به بیمار کمک کند. دربیشترانواعنارساییتخمدان،بارداریمیتواندبااستفادهازداروهایباروریتزریقیوتخمکهایاهداشده صورت گیرد.

اگرچه نارسایی تخمدان قابل درمان نیست، اما هورمون درمانی (HT) با استروژن و پروژسترون (یا یک داروی ضد بارداری هورمونی مانند قرص ضد بارداری) می تواند به جلوگیری یا درمان بسیاری از علائم و عواقب طولانی مدت یائسگی مانند گرگرفتگی، خشکی واژن و پوکی استخوان کمک کند. HT در زنان مسن خطرات خاص خود را دارد. بااینحالخانمهایتحتدرمانهورمونیدرسنینجوانی (۲۰تا۵۰ سال) در مقایسه با خانم هایی که در سن ۵۰ سالگی درمان هورمونی دریافت می کنند، در معرض خطر نیستند. راهکار درمانی فعلی، انجام هورمون درمانی (HT) برای زنان با نارسایی اولیه تخمدان تا سن 50 سالگی (میانگین سن یائسگی) است.

پرولاکتین بالا: خانم های مبتلا به آمنوره و هایپروپرولاکتینمی معمولاً می توانند دوره قاعدگی طبیعی داشته باشند در صورتی که تحت درمان با آگونیست های دوپامین (مثل بروموکریپتین و کابرگولین) قرار بگیرند می توانند باردار شوند.

وضعیت هیپوتالاموس یا هیپوفیز: وجود برخی شرایط برای غده هیپوتالاموس و هیپوفیز مانند کمبود مادرزادی هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) که باعث ایجاد آمنوره می‌شوند،برگشت‌ناپذیر هستند.

با این حال، زنان مبتلا به این شرایط می‌توانند دوره‌های قاعدگی داشته باشند و در صورت درمان با داروهای تزریقی باروری، باردار شوند.

چسبندگی آندومتر (سندرم آشرمن): برخی از مداخله های پزشکی زنان مانند انجام اتساع دیلاتاسیون و کورتاژ (D and C) می توانند باعث چسبندگی شوند که نوعی اسکار (جای زخم) بافتی است که به لایه رحم آسیب می رساند. اگر چسبندگی گسترده باشد، میزان خون قاعدگی کاهش می یابد یا قاعدگی کلا اتفاق نمی افتد. یک پزشک ممکن است عمل جراحی را برای از بین بردن اسکاربافتی و پس از آن درمان با استروژن را برای تحریک رشد مجدد پوشش داخلی رحم توصیه کند. 

مشکلات آناتومیک: اگر آمنوره در اثر انسداد مجاری دستگاه تناسلی ایجاد شود، جراحی اغلب یک درمان موثر برای رفع آن است.

منبع: UpToDate