تداخل بین داروها و غذاها همواره جز پرتکرارترین سوالات دارویی بوده و هست. در برخی موارد، این تداخلات در سطح جذب اتفاق میفتد یعنی مصرف همزمان دارو در کنار یک فرآرده غذایی خاص جذب آن را کاهش می‌دهد. در این شرایط مدیریت تداخل کار آسانی است. با رعایت فاصله زمانی مناسب می‌توان دارو و غذا را استفاده کرد. در برخی موارد، تداخل بین دارو و غذا ارتباطی به زمان مصرف فرآورده‌ها ندارد. خود فرآورده و متابولیت‌های آن در جریان خون و سیستم بدن باقی می‌مانند و حتی با وجود فاصله زمانی، مصرف برخی از داروها و غذاها در کنار هم مشکل‌ساز است. در ادامه به مرور برخی از این تداخلات می‌پردازیم:

1.غذاهای غنی از کلسیم + آنتی بیوتیک‌ها

محصولات لبنی می‌توانند با برخی داروها از جمله آنتی بیوتیک‌هایی مانند تتراسایکلین، داکسی‌سایکلین و سیپروفلوکساسین تداخل داشته باشند. این آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است به کلسیم موجود در شیر متصل شوند و در معده یا قسمت فوقانی روده کوچک، یک ماده نامحلول تشکیل دهند که بدن قادر به جذب آن نباشد. توصیه می‌شود مصرف این داروها یک ساعت قبل یا دو ساعت بعد از محصولات لبنی باشد.

2.غذاهای فرآوری‌شده و دودی شده +  داروهای مهارکنند‌ی مونوآمینواکسیداز (MAOi) (فنلزین، ایزوکربوکسازید، ترانیل‌سیپرومین، ...)

غذاهای فرآوری شده یا دودی شده فرآورده‌های غذایی هستند که حاوی مقادیر بالایی تیرامین می‌باشند. تیرامین از متابولیسم آمینواسید تیروزین تشکیل می‌شود و در تنظیم فشار خون نقش دارد. تیرامین به صورت طبیعی در بدن ما و همچنین برخی فرآورده‌های غذایی وجود دارد. در مورد غذاهایی با تیرامین بالا می‌توان به ماهی دودی، فرآورده‌های گوشتی فرآوری‌شده، پنیر کهنه، میوه‌های خشک‌شده، خیار شور و فرآورده‌های حاوی الکل اشاره کرد. مصرف غذاهای تیرامین‌دار در بیمارانی که از MAOi استفاده می‌کنند، منجر به افزایش شدید فشار خون می‌شود. این تداخل با رعایت فاصله زمانی قابل مدیریت نیست.

لازم به ذکر است که کاهش مصرف غذاهای حاوی تیرامین می‌تواند به کاهش دفعات و شدت حملات میگرن در افرادی که از این بیماری رنج می‌برند، کمک کند.

3. غذاهای غنی از ویتامین K + وارفارین

بیمارانی که وارفارین مصرف می‌کنند، نباید از سطوح بالای ویتامین K استفاده نمایند.  

وجود ویتامین K برای تولید فاکتورهای انعقادی که به جلوگیری از خونریزی کمک می‌کند، حیاتی است، اما داروهای ضد انعقاد مانند وارفارین با مهار ویتامین K اثر خود را اعمال می‌کنند. بنابراین، افزایش مصرف این ماده مغذی می‌تواند اثر ضد انعقادی داروها را خنثی کرده و از اثرگذاری دارو جلوگیری نماید. غذاهایی چون کلم پیچ، اسفناج، سبزی شلغم، برگ چغندر، کاهو و سایر سبزیجات برگ‌دار از منابع مهم ویتامین K محسوب می‌شوند.

4. الکل + داروهای کاهنده قند خون

مصرف الکل با بسیاری از داروها تداخل دارد اما برخی از این تداخلات خطرناک و کشنده هستند.

نوشیدنی‌های الکلی می‌توانند اثرات انسولین یا داروهای خوراکی کاهنده قند خون را افزایش داده یا طول اثر آن‌ها را بیشتر کنند و منجر به هیپوگلیسمی یا کاهش قند خون شوند. اثر کاهنده قند الکل ممکن است تا 8 تا 12 ساعت طول بکشد.

علائم هیپوگلیسمی عبارتند از بی‌قراری، تعریق، لرزش، گرسنگی شدید، ضعف، تپش قلب، گیجی، خواب آلودگی و در نهایت کما.

5. الکل + داروهای خواب‌آور و آرام‌بخش 

هم الکل و هم اکثر داروهایی که با عنوان "داروهای آرامبخش" شناخته می‌شوند، بر روی مرکز تنفس در بصل‌انخاع اثر گذاشته و آن را سرکوب می‌کنند. در نتیجه، مصرف همزمان این فرآورده‌ها بیمار را در خطر سرکوب تنفسی و حتی مرگ قرار می‌دهد. هر چند مصرف همزمان دو فرآورده در کنار هم ریسک این اختلال را به شدت بیشتری بالا می‌برد اما حتی با وجود رعایت فاصله زمانی باز هم احتمال بروز این مشکل بالاست.

6. گریپ فروت + استاتین‌ها

بیماران باید از خوردن گریپ فروت یا نوشیدن آب گریپ فروت در حین مصرف برخی داروها به ویژه استاتین‌ها خودداری کنند.

برخی از ترکیبات شیمیایی موجود در گریپ‌فوروت، به نام فورانوکومارین، از طریق برهمکنش با آنزیم‌های روده بالاخص پروتئین Pgp که در روند جذب گوارشی دارو تاثیر دارند و آنزیم‌های کبد بالاخص CYP3A4 باعث افزایش اثر دارو می‌شوند و ریسک بروز عوارض جانبی را بالا می‌برند. این تداخل در خصوص داروی آتورواستاتین شدیدتر از داروی رزواستاتین و سایر استاتین‌ها گزارش شده است. این تداخل با رعایت فاصله زمانی مدیریت نمی‌شود.    

7. دیگوکسین+ غذاهای فیبردار

غذاهای فیبردار به ویژه فیبر نامحلول مانند سبوس گندم می‌توانند جذب دیگوکسین را کند کرده و اثربخشی آن را کاهش دهند. برای جلوگیری از این امر، بیماران به ویژه سالمندان باید دیگوکسین را حداقل یک ساعت قبل یا دو ساعت بعد از غذاهای پرفیبر مصرف کنند.

8. کنجد + تاموکسیفن 

مصرف همزمان تاموکسیفن در کنار کنجد با دو نتیجه، یکی مثبت و یکی منفی، همراه است. مطالعات نشان می‌دهد که کنجد می‌تواند  اثربخشی تاموکسیفن در مدیریت سرطان پستان و کنترل سایز تومورها را کاهش بدهد. از طرف دیگر، مصرف کنجد باعث تقویت اثرات مفید تاموکسیفن بر روی بافت استخوانی می‌شود. به هر حال، با توجه به اهمیت بیشتر تداخل اول توصیه می‌شود از مصرف همزمان کنجد و تاموکسیفن خودداری شود. این تداخل با رعایت فاصله زمانی مدیریت نمی‌شود.   

9. گریپ فروت + مهارکننده‌های کانال کلسیمی 

مهارکننده‌های کانال کلسیم دسته‌ای از داروهای کاهنده فشار خون هستند که گریپ فروت از طریق مهار متابولیسم کبدی آن‌ها توسط آنزیم CYP3A4 غلظت خونی آن‌ها را افزایش داده و ریسک بروز عوارض جانبی را بیشتر می‌کند. این تداخل به خصوص در مورد داروی نیفدیپین بسیار جدی است. مصرف یک لیوان آب گریپ‌فورت غلظت خونی نیفدیپین را بین 2 تا 3 برابر افزایش داده  باعث افت شدید فشار خون بیمار می‌شود.

10. گریپ‌فروت + داروهای پیوند عضو

گریپ‌فروت با مکانیسم مشابه یعنی همان مهار متابولیسم دارویی، با داروهایی که بعد از پیوند عضو برای بیماران تجویز می‌شوند (سیکلویپورین، تاکرولیموس و غیره) تداخل جدی ایجاد می‌کنند. گریپ‌فورت غلظت خونی این داروها را به میزان زیادی افزایش داده و بیماران را در ریسک بروز عوارض داروها (عفونت‌های شدید، ضعف سیستم ایمنی و غیره) قرار می‌دهد.

11. کافئین + سیپروفلوکساسین 

مصرف همزمان این دو فرآورده، سبب افزایش غلظت خونی کافئین می‌شود و برای بیمارانی که نسبت به کافئین حساس هستند، علائمی مثل تپش قلب، بی‌قراری، بی‌خوابی، علائم گوارشی و غیره ایجاد می‌کند. داروی سیپروفلوکساسین از طریق مهار آنزیم کبدی CYP1A2 متابولیسم کافئین را کاهش داده و غلظت خونی آن را بالا می‌برد.

12. مرکاپتوپورین + شیر گاو

مرکاپتوپورین دارویی است که برای برخی بیماری‌های خونی از جمله لوکمی و همچنین بیماری‌های التهابی روده استفاده می‌شود. این داروی خوراکی به وسیله ترکیبی به نام گزانتین اکسیداز[1] (XO) غیرفعال می‌شود. شیر گاو حاوی مقادیر بالایی از XO می‌باشد. بنابراین، مصرف هم‌زمان مرکاپتوپورین و شیر گاو باعث بی‌اثر شدن دارو می‌شود. به طور معمول، توصیه می‌شود دارو یک ساعت قبل یا دو ساعت بعد از مصرف شیر یا سایر فرآورده‌های لبنی مصرف شود.

13. داروهای محرک آمفتامینی + نوشیدنی‌های اسیدی

منظور از داروهای محرک آمفتامینی داروهایی مثل متیل‌فنیدات (ریتالین) و لیزگزآمفتامین (ویاس) است که برای کنترل علائم بیش‌فعالی به خصوص در کودکان تجویز می‌شوند. جذب این داروها با افزایش pH سیستم گوارش بهبود پیدا می‌کند. بنابراین، مصرف همزمان این دارو با میوه‌ها و نوشیدنی‌هایی که حالت اسیدی دارند، جذب دارو و منطقا اثربخشی آن را کاهش می‌دهد. غذاهای اسیدی دفع ادراری آمفتامین‌ها را افزایش داده و با این مکانیسم هم اثر این داروها را کاهش می‌دهند. از جمله مهم‌ترین نوشیدنی‌های اسیدی می‌توان به آب سیب، آب پرتقال، آب سایر مرکبات، نوشابه و نوشیدنی‌های حاوی ویتامین C اشاره کرد.  

14. آنتی‌هیستامین‌های نسل دو + میوه‌ها و نوشیدنی‌های اسیدی 

سطح خونی آنتی‌هیستامین‌های نسل دو به ویژه فکسوفنادین به دنبال مصرف همزمان با میوه‌ها و نوشیدنی‌های اسیدی کاهش پیدا می‌کند. این تداخل از این جهت اهمیت دارد بسیاری از بیماران در دوره سرماخوردگی از این داروها در کنار آب پرتقال یا ویتامین C استفاده می‌کنند.

15. لیتیوم + نمک 

مصرف زیاد سدیم با افزایش دفع کلیوی لیتیوم همراه است. این تداخل به لحاظ بالینی چندان حائز اهمیت نیست اما در برخی موارد، بیمارانی که با لیتیوم پاسخ درمانی کافی دریافت نمی‌کنند، می‌توانند با کاهش سدیم یا همان نمک مصرفی خود غلظت خونی دارو و احتمال اثرگذاری آن را افزایش بدهند.

 

منبع: مقاله Food - Drug Interaction و سایت USPharmacist

 

 

 

.