کیس‌های آموزشی مرکز اطلاعات دارویی 13 آبان، آذر ماه 1403

بیمار اول

شرح مشکل بیمار: کودک 4 ساله 19 کیلویی 4 عدد کپسول آموکسی‌سیلین 500 را با هم خورده است. در حال حاضر باید چه کاری برای کودک انجام شود؟ وی بیماری زمینه‌ای خاصی ندارد و تا الان دچار هیچ علامتی نشده است.

پاسخ: توکسیسیته آموکسی‌سیلین از دوز 250 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن شروع می‌شود. دوز مصرفی این کودک 105 میلی‌گرم بر کیلوگرم است. فلذا، کودک وارد فاز مسمومیت نشده است. البته مصرف آموکسی‌سیلین با این دوز می‌تواند به علائم گوارشی شدید یا هماچوریمنجر بشود و کودک در ادرار خودذرات کریستال ریز دفع کند. صرفا در صورت بروز چنین علائمی کودک باید به مرکز درمانی ارجاع داده شود.

منابع: Micromedex

دکتر شکیبا کلاهدوز

بیمار دوم

شرح مشکل بیمار: بیمار خانم 61 ساله‌ای هستند که روزانه از داروی آتورواستاتین 20 استفاده می‌کنند. به تازگی دچار سرماخوردگی شده و دکتر برای سرفه‌هایش برونکلد تجویز کرده است. در بروشور دارو ذکر شده که این دارو با داروهای چربی و استاتین تداخل دارد. آیا می‌توانم این دارو را مصرف کنم؟

پاسخ: شربت برونکولد دارای 6 عصاره گیاهی نعناع فلفلی، فلفل دلمه‌ای، رازیانه، آنیسون، زنجبیل و میخک است. روغن نعناع ممکن است سرعت تجزیه برخی داروها توسط کبد را کاهش دهد. مصرف عصاره نعناع همراه با برخی از داروهایی که توسط سیتوکروم P450 3A4 کبد تجزیه می‌شوند، می تواند اثرات و عوارض جانبی این داروها را افزایش دهد. آتورواستاتین نیز از داروهایی هست که توسط این نوع از سیتوکروم تجزیه و متابولیزه می‌شود و مصرف آن همراه با شربت برونکلد می‌تواند سرعت متابولیسم آن را کم کند و در نتیجه غلظت وعوارض جانبی آتورواستاتین بیشتر شود.

منابع: سایت Rxlist و Webmd

دکتر آناهیتا توکلی‌فر

بیمار سوم

شرح مشکل بیمار:  بیمار آقای 40 ساله‌ای هستند که قرار است تست اعتیاد ده‌گانه بدهند. ایشان روز قبل ویاگرا مصرف کرده اند. آیا ممکن است این دارو روی نتیجه آزمایش تاثیر بگذارد؟

پاسخ: سیلدنافیل از داروهایی است که ممکن است به صورت کاذب نتیجه تست آمفتامین را مثبت کند.

توصیه نهایی به بیمار: با توجه به نیمه عمر دارو، با گذشت بیشتر از 24 از مصرف، آن دارو از بدن پاک شده است و می‌توان تست‌های اعتیاد را انجام داد.

منابع: مقاله False-Positive Urine Drug Screens

و مقاله False positive results in Urine Tests

دکتر اندیشه ایرانفر

بیمار چهارم

شرح مشکل بیمار: بیمار دختر 14.5 ساله‌ای هستند که در تاریخ 3 آبان دوز اول واکسن گارداسیل 9 ظرفیتی را تزریق کرده است و نقص ایمنی ندارد. آخر اسفند امسال،  ایشان وارد 15 سالگی می‌شوند. الان ایشان باید واکسن را دو دوزی استفاده کنند یا سه دوزی؟

پاسخ: با توجه به پروتکل، با توجه به اینکه فاصله بین دوز اول و دوم در رژیم دو دوزی به صورت حداقل 5 ماه است و با در نظر گرفتن این فاصله، بیمار قبل از تکمیل 15 سالگی می‌تواند دوز دوم را هم تزریق کند، همان رژیم دو دوزی توصیه می‌شود. البته، در صورتی که بیمار دچار نقص ایمنی باشد، باید حتی در بازه 9 الی 15 سال هم رژیم سه دوزی را تزریق کند.

منابع: Uptodate

دکتر سروش سراب هرسینی

بیمار پنجم

شرح مشکل بیمار: مادر کودکی 2 ساله بدون سابقه بیماری زمینه‌ای و نقص سیستم ایمنی سوال دارند آیا واکسن پنوموکوک برای فرزندشان به عنوان جزوی از برنامه واکسیناسیون ملی تزریق می‌شود؟ در ارتباط با نوع واکسن تزریقی و زمان بندی تزریقات نیز سوالاتی مطرح شد.

پاسخ: واکسن پنوموکوک از سال 1402 وارد برنامه واکسیناسیون ملی شده است. برنامه واکسیناسیون  در کودکان سالم به شرح زیر است:

در کودکان سالم نیازی به تجویز PPSV23 نیست.

• واکسن PCV13:

1. رژیم 3 دوزه: 2 دوز در سن زیر یک سالگی (در 2 و 4 ماهگی) به فاصله حداقل 8 هفته و دوز سوم در سن 15-12 ماهگی (می‌توان هر سه دوز را در زیر یک سالگی (در 2 و 4 و 6 ماهگی) تجویز کرد.)
2. رژیم 4 دوزه: 3 دوز به ترتیب در 2، 4 و 6 ماهگی، دوز چهارم در سن 12-15 ماهگی

• واکسن PCV10:

1. رژیم 3 دوزه: در سنین 2، 4 و 12-11  ماهگی
2. رژیم 4 دوزه: 3 دوز به ترتیب در سنین 2، 4، 6 ماهگی، دوز چهارم در سن 15-12 ماهگی

برنامه واکسیناسیون در کودکان سالم که در موعد مقرر مراجعه نکرده‌اند بر اساس سن در اولین مراجعه

• 7-11 ماه:

2 دوز (با فاصله حداقل 4 هفته) + 1 دوز یادآور در سن 15-12 ماهگی (8 هفته بعد از دوز دوم)

• 12-23 ماه:

2 دوز (با فاصله حداقل 8 هفته)

• 24-59 ماه:

PCV13: 1 دوز

PCV10: 2 دوز با فاصله حداقل 4 هفته

دقت شود برخی از واکسن‌هایPCV10موجود در سن بالای 2 سال ممنوعیت مصرف دارند.

 توصیه نهایی به بیمار:

با توجه به اینکه بیمار مشکل زمینه‌ای ندارد و در موعد مقرر نیز تزریق واکسن نداشته است، می‌تواند یک دوز واکسن 13 ظرفیتی  یا 2 دوز واکسن 10 ظرفیتی با فاصله حداقل 4 هفته تزریق کند.

منابع: معاونت غذا و دارو

دکتر سحر مطوریان‌پور

بیمار پنجم

سوال بیمار: بیمار خانم 51 ساله‌ای هستند که به علت مشکل آرتریت روماتوئید تحت نظر روماتولوژیست هستند. ایشان هفته‌ای 2 روز متوتروکسایت مصرف می‌کنند (هر روز 3 قرص 3.5 میلی‌گرمی). با شروع مصرف دارو، دچار ریزش مو و افزایش آنزیم‌های کبدی شده‌اند. پزشک معالچ توصیه کرده که برای کاهش عوارض دارو را به صورت یک روز در میان مصرف کنند. پزشک دیگری که متخصص داخلی هستند، این رژیم داروئی جدید را مناسب تشخیص ندادند و توصیه کردند که همان روش دو روز در هفته ادامه داده شود. سوال بیمار این است که کدام روش مصرف صحیح می‌باشد؟ سایر داروهای مصرفی: فولیک اسید 1 روزی 1 – متورال 50 روزی 2 – آتورواستاتین 10 روزی 1  پاسخ: روش معمول تجویز داروی MTX به صورت هفتگی (یک یا دو روز) در هفته است. پژوهشی که در سال 2022 در ژورنال JCHIMP^[1] به چاپ رسیده، رژیم یک روز در میان مصرف داروی MTX را بررسی کرده و ادعا نموده که این روش هم Efficacy و هم Tolerability مصرف دارو را بالا می‌برد. یکی از متابولیت‌های فعال MTX، مولکول پلی گلوتامات است که نیمه عمر سه روزه دارد. فلذا، در صورت مصرف هفتگی دارو، با افت غلظت این متابولیت و افت اثربخشی دارو مواجه خواهیم شد. به نظر می‌رسد مصرف یک روز در میان دارو باعث کاهش سطح آنزیم ALT می‌شود. (مکانیسمی برای این مورد گزارش نشده است.)

توصیه نهایی به بیمار: روش جدید توصیه شده توسط روماتولوژیست، راهکار جدیدی است که در مقالات پژوهشی مورد بررسی قرار گرفته است. این روش به هیچ عنوان اشتباه نیست و در صورتی که با نظارت کافی پزشک متخصص و مانتیورینگ منظم فاکتورهای خونی و کبدی، همراه باشد، قابل امتحان است.

منبع: مقاله Split Dosage Weekly Regimen of Oral Methotrexate

دکتر هستی فتوگرافی