مصرف کلسیم در پیشگیری از پره‌کلامسی: دوز بالاتر یا دوز پایین‌تر؟

یکی از راهکارهای مورد استفاده در پیشگیری از بروز پره‌اکلامسی در خانم‌های باردار، مصرف پیشگیرانه کلسیم می‌باشد. به طور کلی، میزان پایین کلسیم در رژیم غذایی افراد با ابتلا به پرفشاری خون مرتبط است. برای خانم‌های باردار مقدار توصیه شده روزانه (RDA[1]) مصرف کلسیم 1000 میلی‌گرم در نظر گرفته می‌شود که بایستی از مجموع مقدار کلسیم رژیم غذایی و مکمل‌های بیمار تامین شود. RDA کلسیم در خانم‌های شیرده و خانم‌هایی که در سن باروری قرار دارند (19 تا 50 سال) هم همین مقدار است. در حالیکه RDA دختران 14 تا 18 ساله 1300 میلی‌گرم تعیین شده است. در کشورهای توسعه‌یافته و عمده کشورهای در حال توسعه، میانگین مصرف کلسیم توسط خانم‌ها 950 میلی‌گرم در روز است. بنابراین، این خانم‌ها صرفا به دوزهای پایین و متوسط کلسیم نیاز دارند که از طریق مکمل‌های دوره بارداری و پیش از بارداری (مکمل‌های Prenatal) تامین می‌شود. خانم‌هایی که به هر دلیل مصرف لبنیات ندارند یا در مناطقی زندگی می‌کنند که کمبود کلسیم یک مشکل اندمیک محسوب می‌شود، مصرف دوزهای بالاتر کلسیم به کاهش ریسک پره‌کلامسی کمک می‌کند.

سازمان جهانی بهداشت توصیه می‌کند در جمعیت‌هایی که دریافت کلسیم از رژیم غذایی پایین است، خانم‌های باردار به ویژه آن‌هایی که در معرض خطر پرفشاری خون هستند، روزانه 1500 تا 2000 میلی‌گرم کلسیم عنصری[2] در روز دریافت کنند. در مکمل‌هایی که به فرم کلسیم کربنات هستند، نیاز روزانه 2500 میلی‌گرم و در آن‌هایی که به فرم کلسیم سیترات هستند، نیاز روزانه 4750 میلی‌گرم محاسبه شده است.

در سال 2022، یک مطالعه آماری که در قالب مرور سیستماتیک منابع انجام شده بود، اثر مکمل کلسیم در مقابل دارونما برای پیشگیری از پره اکلامپسی ارزیابی کرد. در این بررسی، 30 کارآزمایی تصادفی شده و بیش از 20000 شرکت‌کننده مورد مطالعه قرار گرفتند. هفده کارآزمایی شامل بیمارانی بود که در معرض خطر بالای ابتلا به پره اکلامپسی قرار داشتند، 24 کارآزمایی شامل بیماران با مصرف پایه کلسیم پایین (<900 میلی گرم در روز) بود، 18 کارآزمایی از مکمل کلسیم با دوز بالا (≥1 گرم کلسیم عنصری در روز) و شش کارآزمایی کلسیم را قبل از هفته 20 بارداری شروع کردند. میانگین پایبندی به مصرف[3] مکمل کلسیم بیش از 80 درصد بود. یافته‌های اصلی این متاآنالیز عبارت بودند از:

• مکمل کلسیم خطر ابتلا به پره اکلامپسی را کاهش داد (نسبت خطر[4] [RR] 0.49، فاصله اطمینان(CI): 0.39-0.61)
• کاهش خطر ابتلا به پره اکلامپسی در بیماران با دریافت کلسیم پایه پایین، از نظر آماری معنی‌دار محسوب می‌شد.       (RR 0.45, CI 0.35-0.58)، اما در بیمارانی که دریافت کلسیم پایه مناسب بود، مکمل‌درمانی تاثیر قابل‌توجهی ایجاد نکرد. (RR 0.62, CI 0.37-1.06)
• کاهش خطر در کارآزمایی‌های مکمل با دوز کم (<1 گرم) و دوز بالا (≥1گرم) رخ داد.

 (دوز پایین:  RR 0.49، CI 36-65) (دوز بالا RR 0.49, CI 0.36-0.66)

• کاهش خطر بروز پره‌کلامپسی هم در بیمارانی که ریسک بالایی برای این عارضه داشتند و هم برای بیمارانی که از ابتدا چندان در معرض خطر ابتلا به پره‌کلاسمی نبودند، اتفاق افتاد.

یک کارآزمایی تصادفی شده دیگر، به بررسی اثر دوز مکمل کلسیم در ریسک بروز پره‌کلاسمی پرداخت. مکمل کلسیم با دوز کم (500 میلی‌گرم) با دوز بالای کلسیم (1500 میلی‌گرم) در بیش از 20000 خانمی که برای اولین بار باردار شده بودند،  مقایسه شد. این مطالعه در دو کشور هند و تانزانیا انجام شد. به طور کلی، دریافت کلسیم در جمعیت این دو کشور پایین‌تر از حد RDA می‌باشد. این بررسی نشان داد که خطر بروز پره‌کلاسمی در هر دو گروه به یک میزان کاهش پیدا کرد. بنابراین، دوز پایین کلسیم هم به اندازه کافی در کاهش ریسک پره‌کلاسمی موثر است. منطقا مصرف یک مکمل 500 میلی‌گرمی کلسیم به صورت یک بار در روز نسبت به توصیه پیشین WHO (1500 تا 2000 میلی‌گرم در سه دوز منقسم) بسیار راحت‌تر و قابل‌پذیرش‌تر است.

ژانویه 2024

منبع: سایت Uptodate.com