انگل کرمک

 

کرمک یا کرم سنجاقی یک کرم گرد کوچک، نازک و سفید با نام علمی  Enterobius vermicularis  است که می‌تواند در روده بزرگ و راست روده انسان زندگی ‌کند. اندازه این کرم‌ تقریباً به اندازه یک سوزن منگنه است. زمانیکه فرد مبتلا می‌خوابد، کرم‌های ماده از طریق مقعد از روده خارج می‌شوند و روی پوست نواحی اطراف مقعد تخم‌گذاری می‌کنند.

علائم عفونت کرمک

این نوع از کرم‌ها باعث خارش شدید در اطراف مقعد می‌شوند که می‌تواند منجر به اختلالات خواب و بی‌قراری شود. به طور معمول، این علائم به علت تخم‌گذاری کرم ماده ایجاد می‌شود و اغلب خفیف است. بسیاری از بیماران مبتلا به کرمک، هیچ علامتی نشان نمی‌دهند. افراد مبتلا ممکن است کرم‌ها را در ناحیه مقعد یا در مدفوع خود مشاهده کنند.

در صورت عدم درمان عفونت کرمک، فرد در معرض ابتلا به بیماری‌های مختلفی از قبیل عفونت ادراری و عفونت واژینال قرار می‌گیرد. در صورت افزایش تعداد کرمک‌ها داخل روده، فرد ممکن است دچار دردهای شکمی شده یا کاهش وزن محسوس داشته باشد.

این انگل ممکن است هر کسی را درگیر کند اما به طور معمول در بعضی گروه‌ها شایع‌تر است:

• کودکانی که به مهدکودک، پیش دبستانی یا دبستان می‌روند.
• کودکانی که عادت دارند شست خود را بمکند.
• افرادی که عادت دارند ناخن‌های خود را بجوند.
• افرادی که در مکان‌های شلوغ مانند خانه‌های سالمندان یا خوابگاه‌ها زندگی می‌کنند.
• افرادی که از ساکنین آسایشگاه‌ها، خانه‌های سالمندان یا افراد مبتلا به کرمک پرستاری می‌کنند.

چرخه انتقال کرمک

کرمک از طریق چرخه مدفوعی-دهانی منتقل می‌شود. یعنی تخم‌های عفونی کرمک از مقعد بیمار مبتلا به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به دهان فرد دیگری می‌رسند و آلودگی پخش می‌شود.

تخم‌های کرم در عرض چند ساعت پس از قرارگیری بر روی پوست اطراف مقعد فعال و عفونی می‌شوند و می‌توانند به مدت 2 تا 3 هفته روی لباس، ملافه یا اشیاء دیگر زنده بمانند. افراد معمولاً به صورت ناخودآگاه با بلعیدن تخم‌های عفونی کرمک که روی انگشتان دست، زیر ناخن‌ها یا روی لباس‌ها، ملافه‌ها و سایر اشیاء قرار گرفته‌اند، آلوده می‌شوند. تخم‌های کرمک به دلیل ابعاد بسیار کوچکشان می‌توانند در هوا معلق بمانند و از مسیر استنشاقی وارد بدن میزبان شوند.

تشخیص کرمک

از علائم بسیار بارز ابتلا به کرمک، خارش شدید در نواحی اطراف مقعد در هنگام شب می‌باشد. تشخیص با مشاهده و شناسایی کرم یا تخم‌های آن انجام می‌شود. در بعضی موارد، حدود 2 تا 3 ساعت پس از به خواب رفتن، کرم‌ها را می‌توان روی پوست نزدیک مقعد، روی لباس‌های زیر، لباس خواب یا ملحفه‌ها مشاهده کرد.

تشخیص کرمک از طریق تست نوار (Tape Test) انجام می‌شود. برای جمع‌آوری تخم‌های کرم، باید بلافاصله بعد از بیدار شدن بیمار، نوار چسب‌های شفاف مخصوصی را روی پوست ناحیه اطراف مقعد چسباند. تخم‌ها به این نوار می‌چسبند و می‌توان آن‌ها را زیر میکروسکوپ بررسی و شناسایی نمود. از آنجایی که شستن، حمام کردن یا اجابت مزاج می‌تواند تخم‌ها را از پوست جدا کند، این آزمایش باید اول صبح به محض اینکه فرد از خواب بیدار می‌شود، قبل از شستشو، حمام کردن، رفتن به توالت یا حتی لباس پوشیدن انجام شود. برای افزایش احتمال پیدا کردن تخم‌های کرمک، توصیه می‌شود تست نوار در سه صبح متوالی انجام شود.

از آنجایی که خارش ناحیه مقعد در عفونت کرمک بسیار شایع است، نمونه‌های گرفته شده از زیر ناخن‌ها نیز ممکن است حاوی تخم باشند. تخم کرم به ندرت در نمونه‌های مدفوع یا ادرار یافت می‌شود.

درمان کرمک

به طور معمول، برای درمان کرمک از داروی آلبندازول، داروی مبندازول یا پرانتل پاموآت استفاده می‌شود. درمان شامل دو دوز داروست که به فاصله دو هفته از یکدیگر تجویز می‌شوند. همه افراد خانواده و مراقبین افراد مبتلا به کرمک، بایستی تحت درمان قرار بگیرند.لازم به ذکر است که بروز عفونت مکرر [1] بسیار شایع است. فلذا، رعایت شست‌وشوی منظم دست‌ها، کوتاه نگه داشتن انگشتان دست، اجتناب از جویدن ناخن و اجتناب از خاراندن مکرر نواحی اطراف مقعد بسیار ضروریست.

استحمام و تعویض روزانه لباس زیر، ملحفه و حوله از طریق کاهش تعداد تخم‌های کرمک به کاهش عفونت و کاهش احتمال ابتلای مکرر کمک می‌کند. توصیه می‌شود تا زمان رفع کامل عفونت، لباس‌های فرد مبتلا مکررا با آب داغ شست‌وشو داده شود.

پاسخ به چند سوال رایج

آیا امکان انتقال کرمک از طریق استخر وجود دارد؟

عفونت کرمک به ندرت از طریق استفاده از استخر منتقل می‌شود. عفونت زمانی اتفاق می‌افتد که فرد تخم‌های کرمک را ببلعد. اگرچه سطح کلر موجود در استخرها به اندازه کافی برای از بین بردن تخم‌های کرمک بالا نیست، اما وجود تعداد کمی تخم کرم در هزاران گالن آب احتمال عفونت را بسیار کم می‌کند.

آیا امکان انتقال عفونت کرمک از حیوانات خانگی به انسان وجود دارد؟

خیر. انسان میزبان اختصاصی کرمک می‌باشد. این کرم در بدن سایر موجوات قادر به زندگی نیست.

راهکار پیشگیری از عفونت کرمک چیست؟

• افراد باید پس از استفاده از توالت، پس از تعویض پوشک اطفال و قبل از تهیه و خوردن غذا، دست های خود را با دقت با آب گرم و صابون بشویند.
• ناخن‌ها را کوتاه و تمیز نگه دارند.
• در صورت امکان باید از عاداتی که می‌تواند باعث انتشار تخم‌های کرمک شوند، مانند جویدن ناخن یا خاراندن نواحی اطراف مقعد، اجتناب نمود.
• پیشنهاد می‌شود هر روز صبح دوش گرفته و با تعویض لباس زیر، از تجمع تخم‌های کرمک جلوگیری نمود.