بر اساس نتایج مقاله‌ای که به تازگی در نشست سالیانه انجمن روانپزشکی آمریکا ارائه شده است، به نظر می‌‎رسد استفاده از فرآروده‌های حاوی زعفران در مدیریت عارضه جنسی ناشی از مصرف داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین[1] (SSRI) کمک‌کننده باشد.

گیاه زعفران با نام علمی Crocus sativus سبب کاهش عارضه اختلال نعوظ[2] (ED) در آقایان و تقویت تحریک‌ جنسی در خانم‌ها می‌شود. بسیاری از بیماران مصرف‌کننده داروهای SSRI به دلیل همین عوارض جانبی از ادامه مصرف این داروها منصرف می‌شوند. متاسفانه در حال حاضر، درمان قطعی و اساسی برای مدیریت عوارض جنسی SSRIها در دست نیست. بنابراین، تمرکز بر روی زعفران و اشکال داروئی که می‌توان از گیاه تهیه کرد، به طور قطع کمک چشمگیری به افزایش پایبندی به درمان[3] در بیماران مصرف‌کننده خواهد داشت.

14 درصد بیماران مصرف‌کننده SSRI نوعی عارضه جانبی جنسی را تجربه خواهند کرد. البته احتمال داده می‌شود نرخ شیوع این عارضه بیشتر باشد چرا که بسیاری از بیماران از گزارش عوارض جنسی خود ابا دارند. اصلی‎‌ترین راهکار درمانی برای مدیریت عوارض جنسی SSRIها تغییر داروی مورد استفاده بیمار به دارویی از همان دسته یا دسته ضدافسردگی‌های دیگر است. در بسیاری از موارد خصوصا در شرایطی که علائم افسردگی بیمار با استفاده از دارو کنترل شده باشد، روانپزشکان تمایلی به تغییر دارو ندارند. در چنین مواردی، کاهش دوز SSRI مورد استفاده، تجویز بوپروپیون، بوسپیرون یا داروهای مهارکننده فسفودی‌استراز از دیگر راهکارهای موجود برای مدیریت عارضه هستند.

برای بررسی اثربخشی زعفران در مدیریت عوارض جنسی SSRIها، پژوهشگران به بررسی و مرور سه کارآزمایی بالینی پرداختند که بین سال‌های 2009 تا 2017 در ایران انجام شده بود و اثر اشکال مختلف زعفران (دم کرده، قرص، کپسول و ژل) را بر اختلال ED در آقایان مصرف‌کننده SSRI مطالعه کرده بودند.

مکانیسم دقیقی که زعفران از طریق آن به بهبود عوارض جنسی ناشی از SSRIها کمک می‌کند، هنوز نامشخص است. به نظر می‌رسد زعفران با اثرات ضدالتهابی، آنتی‌اکسیدانی و اثر محافظت‌کننده از نورون‌ها (Neuroprotective) خود می‌تواند به مدیریت عوارض جنسی SSRIها کمک کند. علاوه‌براین، زعفران روی تعدادی از نوروترنسمیترها به ویژه سروتونین و همچنین محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-غدد آدرنال تاثیر می‌گذارد. از طرف دیگر، زعفران از طریق تاثیرگذاری بر مسیرهای نیتریک اکساید (NO) سبب افزایش جریان خون می‌شود. در یکی از این مطالعات، آقایان با میانگین سنی 32.5 سال که از داروی فلوکستین استفاده می‌کردند، به دو گروه تقسیم شدند. یک گروه روزی 2 بار و هر بار 5 میلی‌گرم زعفران و گروه دیگر روزی 2 بار پلاسبو دریافت کرد. بروز ED درگروه دریافت‌کننده زعفران به میزان بیش از 7 درصد کاهش پیدا کرد. نتایج یک مطالعه دیگر که بر روی 34 خانم مصرف‌کننده فلوکستین انجام شد، حاکی از آن است مصرف 4 هفته زعفران به صورت 30 میلی‌گرم در روز می‌تواند منجر به کاهش دردهای هنگام نزدیکی، افزایش ترشح لوبریکانت طبیعی بدن و افزایش تحریک‌پذیری جنسی خانم‌ها شود.

عوارض جانبی که ممکن است به دنبال مصرف زعفران در بیماران به وجود بیاید عبارتند از تهوع، اسهال، یبوست، گیجی، تغییرات فشار خون و اضطراب. در برخی موارد نادر زعفران سبب تحریک اپیزودهای مانیا در بیماران مستعد شده یا واکنش‌های شدید حساسیتی ایجاد کرده است. داده‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد که زعفران توانایی تحریک انقباضات عضلات دیواره رحم را دارد و در نتیجه استفاده از آن در خانم‌های باردار توصیه نمی‌شود. بسیاری از این عوارض جانبی ناشی از اثرات سروتونرژیک گیاه هستند. پژوهشگران اعلام کرده مصرف مقادیر بالای زعفران (بالاتر از 5 گرم) می‌تواند با بروز عوارض جانبی جدی در ارتباط باشد که عبارتند از افزایش فشار خون، افزایش ضربان قلب و آژیتاسیون.

از آن‌جا که این مطالعات صرفا در ایران انجام شده است، لازم است مطالعات گسترده‌تری در این زمینه انجام بشود تا اثربخشی زعفران در بقیه گروه‌های جمعیتی هم بررسی بشود.

23 می 2025

منبع: سایت Medscape.com