غربال‌گری سرطان پروستات

توصیه‌های داروساز در رابطه با غربالگری سرطان پروستات (آزمایش PSA) 

غربالگری سرطان پروستات مستلزم انجام آزمایش برای بررسی سرطان پروستات در مردانی است که هیچ علائمی از بیماری ندارند. این آزمایش میتواند سرطان را در مراحل اولیه تشخیص دهد. اگرچه متخصصان بر این باورند که غربالگری سرطان پروستات نباید به صورت روتین برای همه آقایان در نظر گرفته شود چون میتواند همزمان فواید و مضراتی داشته باشد.

در این مقاله به بررسی فواید و مضرات غربالگری سرطان پروستات می پردازیم. بیمار می بایست برای گرفتن بهترین تصمیم‌،متناسب با شرایط خاص خود با پزشک متخصص مشورت کند.

1) سرطان پروستات چیست؟

این بیماری یک سرطان در پروستات است؛ یک غده کوچک در مردان که در زیر مثانه و بالای رکتوم قرار دارد. پروستات مایعی تولید میکند که به انتقال اسپرم در هنگام انزال کمک میکند. 

اگرچه برای بسیاری از مردان، تشخیص سرطان پروستات گذاشته می شود. اما بیشتر آنها در اثر سرطان نمی میرند. معمولا سرطان پروستات به آرامی پیشرفت می کند و اکثر افراد قبل از اینکه علائم سرطان پروستات را نشان دهند به دلایل دیگر فوت می کنند.

 عوامل خطرساز سرطان پروستات:

سن:همه ی مردان در معرض ابتلا به سرطان پروستات هستند اما با افزایش سن این خطر بیشتر میشود. سرطان پروستات به ندرت در افراد زیر 50 سال اتفاق می افتد.

فاکتورهای نژادی:مردان سیاه پوست آمریکا با نژاد آمریکایی آفریقایی بیشتر از مردان سفید پوست و با نژاد اسپانیایی به سرطان پروستات مبتلا میشوند. همچنین مرگ و میر ناشی از سرطان پروستات در این نژاد بیشتر از مردان سفید پوست و اسپانیایی تبار می باشد.  

سابقه پزشکی خانوادگی:مردانی که بستگان درجه یک آنها (پدر یا برادر) مبتلا به سرطان پروستات بوده اند، ریسک بیشتری برای ابتلا به این سرطان دارند و مردانی که بستگان خانم آن ها سرطان پستان وابسته به ژن (BRCA) را داشته اند هم در خطر بیشتری برای ابتلا قرار دارند.

رژیم غذایی:رژیم غذایی حاوی چربی حیوانی بالا یا سبزیجات کم باعث افزایش ریسک سرطان پروستات میشود.

 آزمایشات مربوط به غربالگری سرطان پروستات:

غربالگری سرطان پروستات شامل یک آزمایش خون است که آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) را اندازه گیری میکند.

آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA):PSAپروتئینی است که توسط پروستات تولید میشود. این آزمایش میزان PSA را در نمونه خون اندازه گیری میکند. اگرچه اکثر مردانی که سرطان پروستات دارند PSA بالایی دارند اما لزوما افزایش PSA به معنی وجود سرطان نیست.

شایع ترین دلیل افزایش PSA هایپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) است که یک بیماری غیر سرطانی است که در آن پروستات بزرگ میشود. از دلایل دیگر افزایش PSA عفونتپروستات،ضربه (دوچرخهسواری) وفعالیتجنسیاست. لذا قبلازانجاماینتستحداقلتا۴۸ ساعت می بایست از انجام دوچرخه سواری طولانی و یا انزال اجتناب شود.

معاینات مقعدی:گاهی یک معاینه ی مقعدی همزمان با اندازه گیری PSA برای بررسی سرطان پروستات انجام میشود. با این حال مطالعات نشان نداده اند که معاینهیمقعدییکآزمایشغربالگریموثربرایسرطانپروستات است.

اگر تست PSA مثبت باشد: مثبت بودن این تست لزوما خطرناک نیست و در اکثر موارد تست غیر نرمال به دلیل شرایط غیر سرطانی است؛ البته نتیجه تست مثبت نباید نادیده گرفته شود.

اولین اقدام در ارزیابی PSA افزایش یافته، معمولا تکرار تست است. در بعضی موارد ممکن است بیمار قبل از تست مجدد از نظر عفونت پروستات تحت درمان قرار گیرد. حتی اگر بیمار تحت درمان عفونت نباشد، بایدحداقل 48 ساعت قبل از انجام تست مجدد از دوچرخه‌سواری و انزال اجتناب شود. اگر بعد از انجام مجدد آزمایش، PSA همچنان بالا باشد، متخصص اورولوژی ممکن است آزمایشات بیشتری از جمله تصویر برداری با MRI و یا بیوپسی پروستات برای بیمار در نظر بگیرد.

بیوپسی پروستات: بیوپسی پروستات شامل یک سونوگرافی مقعدی و استفاده از یک سوزن برای برداشت نمونه بافت از غده پروستات است. نمونه برداری معمولا در مطب توسط یک اورولوژیست انجام میشود. معمولا افراد بعد از پروسه، احساس درد دارند و ممکن است در ادرار یا مایع منی خون مشاهده کنند. بیوپسی به ندرت باعث عفونت‌های جدی می‌شود. بعضی اوقات بیوپسی توسط تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) انجام می‌شوند.

مزایا و معایب غربالگری سرطان پروستات:

برخی از استدلال های موافق و مخالف این غربالگری وجود دارد.

استدلال های موافق غربالگری:

- نتایج از یک مطالعه بزرگ غربالگری سرطان پروستات در اروپا نشان داده است که افرادی که تست PSA را انجام داده اند بعد از 13 سال، 20 درصد کمتر ریسک مرگ ناشی از سرطان پروستات را در مقایسه با افرادی که این تست را انجام نداده اند، داشته اند. 

- همچنین افرادی که این تست را انجام داده اند 30 درصد کمتر در معرض ابتلا به بیماری های متاستاتیک (سرطانی که به نواحی دیگر بدن منتشر میشود) قرار داشته اند.

- سالانه تعداد قابل توجهی از مردان در اثر سرطان پروستات می میرند و بسیاری دیگر از عوارض ناشی از بیماری های پیشرفته رنج می برند.

- در افرادی که سرطان پروستات مهاجم دارند، بهترین شانس برای درمان این است که در مراحل اولیه تشخیص داده شوند و تحت جراحی و یا پرتو درمانی قرار گیرند. مطالعات نشان داده است که افرادی که سرطان پروستات آنها با تست PSA تشخیص داده شده است در مقایسه با افرادی که تشخیص از طریق دیگری بوده است، در مراحل ابتدایی تر سرطان هستند.

- شانس زنده ماندن 5 ساله در افرادی که سرطان پروستات آنها در مراحل اولیه تشخیص داده شده باشد نزدیک 100 درصد است. این شانس در افرادی که سرطان به نواحی دیگر بدن هم گسترش یافته است 30 درصد است. اگرچه اکثر سرطان ها در مراحل اولیه غیر تهاجمی هستند و شانس زنده ماندن 5 ساله برای آنها حتی بدون هیچ درمانی تقریبا 100 درصد خواهد بود.

استدلال‌های مخالف غربالگری:

- گرچه مطالعات اروپایی فواید غربالگری سرطان پروستات را نشان داده است اما تست PSA تنها از هر ۱۰۰۰ مردی که غربالگری شده است، پس از ۱۳ سال فقط از یک مورد مرگ ناشی از سرطان پروستات جلوگیری کرده‌است. علاوه براین 75 درصد از افرادی که تست PSA غیر نرمال داشته اند و بیوپسی پروستات شده اند، سرطان پروستات نداشتند.

- بسیاری از سرطان‌های پروستات که با غربالگری تشخیص داده می شوند باعث مرگ و یا ناتوانی افراد نمیشوند. بنابراین تعدادی از افراد برایشان تشخیص سرطان گذاشته میشود و از عوارض درمان رنج میبرند که هرگز بدون انجام غربالگری سرطان تشخیص داده نمی شد. به عبارت دیگر حتی اگر غربالگری، سرطان را در مراحل اولیه تشخیص دهد، مشخص نیست که همه افراد نیاز به درمان داشته باشند یا خیر.

تست غربالگری سرطان پروستات برای چه کسانی باید انجام شود؟

پاسخ به این سوال برای همه ی افراد یکسان نیست. جدول شماره ی ۱ شامل لیستی از سوالاتی است که برای هر شخص می تواند در خصوص فواید و عوارض این غربالگری مورد ارزیابی قرار گیرد.

جدول1. لیستی از سوالات در خصوص تصمیم گیری برای انجام ویا عدم انجام غربالگری سرطان پروستات برای بیمار

سازمان‌های حرفه‌ای: انجمن ها و جوامع بزرگ پزشکی از جمله کارگروه کاری خدمات پیشگیرانه ایالت متحده(USPST)، انجمن سرطان آمریکا، سازمان اورولوژی امریکا و بسیاری از انجمن های سرطان اروپا براین عقیده هستند که مردان باید در مورد تست غربالگری با پزشکان مشورت کنند و این افراد باید از فواید و مضرات غربالگری سرطان پروستات آگاه باشند تا براساس شرایط خود بهترین گزینه ی درمانی را دریافت نمایند. 

سن شروع تست غربالگری: غربالگری از سن 50 سالگی برای افرادی که ریسک متوسط سرطان پروستات را دارند، انجام میشود. افرادی که عوامل خطر ساز سرطان پروستات (مثل نژاد سیاه و یا سفید پوستی که سابقه خانوادگی در پدر و برادر داشته اند) ممکن است غربالگری را از سن 40-45 سال شروع کنند.

آزمایش غربالگری چند وقت یکبار انجام شود؟ پس از شروع غربالگری، این آزمایش (در صورت تمایل به ادامه ی آزمایش) می بایست هر یک تا دو سال تکرار شود که شامل تست خونی PSA است.

تست غربالگری در چه سنی متوقف شود؟ دستورالعمل ها پیشنهاد میدهند که در سن 69 سالگی متوقف شود، اگرچه ممکن است بعضی از متخصصان پیشنهاد دهند که ادامه داشته باشد.

در چه افرادی تست غربالگری توصیه نمی‌شود:در افرادی که امید به زندگی و یا توانایی انجام اقدامات درمانی در آنها به علت بیماری‌های جدی دیگر پایین است، انجام نمی‌شود.

منبع: UpToDate