همه چیز در مورد تب دنگی

تب دنگی (Dengue Fever) یک بیماری ویروسی است که از طریق پشه به انسان منتقل می‌شود. این بیماری در مناطق استوائی، گرمسیری و نیمه گرمسیری شیوع دارد. به دنبال گرمایش زمین و افزایش دمای محیط در عرض‌های جغرافیایی بالاتر از استوا، مواردی از این بیماری در مناطقی که قبلا گزارشی از این بیماری نداشته، دیده شده است.

اکثر افرادی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، علامتی بروز نمی‌دهند. در موارد علامت‌دار، شایع‌ترین علامت تب بالا، سردرد، بدن درد، تهوع و راش پوستی می‌باشد که اکثر در عرض 1 الی 2 هفته بهتر می‌شوند. در برخی موارد، بیماران ممکن است دچار فرم شدید دنگی بشوند و نیاز به بستری در بیمارستان داشته باشند. فرم شدید دنگی ممکن است کشنده باشد. افرادی که یک بار به این بیماری مبتلا شده‌اند، باز هم ممکن است به تب دنگی ابتلا پیدا کنند.

علائم بیماری

اکثر افراد مبتلا به دنگی علائم خفیف دارند یا بدون علامت هستند. این علائم اغلب در عرض 1 تا 2 هفته بهبود می‌یابند. به ندرت، تب دانگی می‌تواند شدید باشد و منجر به مرگ شود.

شروع علائم معمولا 4 تا 14 روز بعد از ابتلا به عفونت بروز می‌کنند و حدود 2 تا 7 روز طول می‌کشند. علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تب بالا (40 درجه سانتیگراد)
• سردرد شدید
• درد پشت چشم
• دردهای عضلانی و مفصلی
• تهوع و استفراغ
• تورم غدد
• کهیر

افرادی که برای دومین بار به ویروس تب دنگی مبتلا می‌شوند، به احتمال زیاد علائم فرم شدید بیماری را تجربه خواهند کرد. این علائم عبارتند از:

• درد شکمی شدید
• خون‌ریزی از لثه و بینی
• استفراغ شدید
• احساس ضعف و خستگی
• بی‌قراری
• وجود خون در مدفوع یا استفراغ
• تشنگی شدید
• سردی و رنگ‌پریدگی پوست

در صورتی که بیمار این علائم را داشته باشد، بایستی حتما و فورا به مرکز درمانی مراجعه کند. علائم مربوط به فرم شدید بیماری اغلب 24 تا 48 ساعت بعد از قطع تب شروع می‌شود. در اکثر موارد، این بیماران نیاز به بستری در بیمارستان دارند. احساس ضعف و خستگی ممکن است تا چند هفته بعد از اتمام دوره بیماری، همراه بیمار باشد.

تشخیص بیماری

عامل بیماری تب دنگی ویروس دنگی است که 4 سروتیپ مختلف دارد. تشخیص تب دنگی به طور معمول بر مبنای علائم بیمار و سابقه سفرهای او به مناطق با شیوع بالا داده می‌شود. تنها راه تشخیص قطعی تب دنگی انجام آزمایش خون است که در اکثریت موارد لزومی ندارد.

درمان بیماری

هیچ درمان اختصاصی برای تب دنگی وجود ندارد. در این بیماران، تمرکز اصلی بر مدیریت درد ناشی از این بیماری ویروسی است. عمده افراد مبتلا، با استفاده از مسکن‌ها و درمان‌های معمول خانگی در عرض چند روز درمان می‌شونند. تنها مسکن قابل استفاده در این بیماری استامینوفن می‌باشد. داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) مثل ایبوپروفن در این بیماری ممنوع است چون ریسک خون‌ریزی گوارشی را به شدت بالا می‌برد.

فرد مبتلا باید استراحت کند، مقدار زیادی مایعات مصرف کند. برای کنترل درد از استامینوفن استفاده کند و در صورت بروز، علائم شدید سریعا به مرکز درمانی مراجعه داشته باشد.

انتقال بیماری

انتقال از طریق نیش پشه  

ویروس دنگی از طریق نیش پشه ماده آلوده بالاخص پشهAedes aegyptiبه انسان منتقل می‌شود. سایر گونه‌های پشه آئدس هم ممکن است به عنوان ناقل عمل کنند. در سال 2023، موارد بسیاری از این بیماری که توسط پشهAedes albopictusیا پشه ببری به انسان منتقل شده بودند، در اروپا گزارش شد. زمانی پشه خون یک انسان آلوده را می‌مکد، ویروس در شکم پشه شروع به تکثیر کرده و سپس به سایر بافت‌ها از جمله غدد بزاقی پشه منقل می‌گردد. مدت زمانی که بعد از مکیدن خون آلوده تا زمان انتقال ویروس به طعمه بعدی طول می‌کشد، دوره کمون خارجی[1] (EIP) گفته می‌شود. در بازه دمایی 25 تا 28 درجه سانتی‌گراد، EIP به طور معمول 8 تا 12 روز طول می‌کشد. زمانی که پشه به ویروس تب دنگی آلوده شود، تا پایان عمرش می‌تواند ویروس را انتقال بدهد.

انتقال از انسان به پشه

ویروس تب دنگی، به دنبال نیش زدن کسی که ویروس در خونش در چرخش است، به پشه منتقل می‌شود. این فرد ممکن است علامت‌دار باشد، هنوز علامتی بروز نداشته باشد اما در آینده علامت‌دار شود (Presymptomatic) یا کاملا بدون علامت باشد. (Asymptomatic)  کسی به ویروس دنگی مبتلا شود، معمولا از دو روز قبل از شروه علائم و تا دو روز بعد از پایان تب قابل انتقال به پشه هست.

ریسک انتقال ویروس به پشه در صورت بالاتر بودن تب یا غلظت زیاد ویروس در خون انسان افزایش پیدا می‌کند. در عوض، غلظت‌های خونی بالای آنتی‌بادی ضد DENV ریسک انتقال ویروس به بیمار را کم می‌کند. به طور معمول، هر فرد مبتلا برای مدت 4 تا 5 روز دچار ویرمیا است یعنی ویروس در خونش در گردش است اما در بعضی موارد ممکن است دوره ویرمیا به 12 روز هم برسد.

انتقال از مادر به جنین

راه اصلی انتقال این بیماری، نیش پشه است اما انتقال عمودی[2] یعنی انتقال از مادر باردار به جنین هم در خصوص تب دنگی صادق است. ریسک انتقال بیماری از مادر به کودک هم مطرح می‌باشد. نوزادانی که از مادر متبلا متولد می‌شوند، عموما وزن پایین دارند یا زودتر از موعه به دنیا می‌آیند.

سایر راه‌های انتقال

موارد بسیار نادری از انتقال بیماری به دنبال استفاده از فرآورده‌های خونی، انتقال خون یا اهدای عضو اتفاق میفتد.

ریسک فاکتورها

ابتلا قبلی به ویروس تب دنگی، احتمال ابتلا به فرم شدید بیماری بیشتر می‌شود.

شهرسازی به ویژه شهرسازی برنامه‌ریزی نشده در مناطقی که قبلا انسان زندگی نمی‌کرده، ریسک انتقال بیماری را بیشتر می‌کند.

سطح آگاهی مردم نسبت به راه‌های انتقال تب دنگی هم می‌تواند تاثیرگذار باشد. رفتارهایی مثل ذخیره آب و نگهداری از گیاهان می‌توانند ریسک انتقال را بیشتر کنند.

راه‌های پیشگیری از بیماری

اصلی‌ترین راه پیشگیری این است که از گزش پشه جلوگیری کنیم.

پشه ناقل تب دنگی معمولا در طول روز فعال است. با کاهش احتمال گزیده شدن توسط حشره، می‌توان ریسک انتقال را پایین آورد:

1. با پوشیدن لباس‌های بلند، سطح بدن تا جای ممکن پوشیده بشود.
2. در صورتی خوابیدن در طول روز، از پشه‌بند بخصوص پشه‌بند آغشته به ترکیبات دافع حشرات استفاده کرد.
3. ورودی پنجره‌ها از طریق توری بسته بشود.
4. از ترکیباتی مثل DEET، IR3535 یا پیکاریدین به عنوان دافع حشرات استفاده شود.

با انجام اقدامات زیر می‌توان از تکثیر پشه‌های ناقل ویروس جلوگیری کرد:

• ممانعت از دسترسی پشه‌ها به محیط‌های مناسب تخم‌گذاری
• جلوگیری از تجمع آب راکد در یک ناحیه باز
• تخلیه و پاکسازی هفتگی محفظه‌های حاوی آب در داخل منزل

نکته بسیار مهم این است که ویروس دنگی تا 3 هفته در خون افراد مبتلا وجود دارد. در نتیجه، باید از گزیده شدن بیماران تب دنگی یا هر فرد مشکوک به بیماری توسط پشه‌ها جلوگیری کرد تا پشه به ویروس آلوده نشود.

واکسن تب دنگی

این واکسن فقط برای افرادی توصیه می‌شود که قبلا به این بیمار مبتلا شده‌اند چرا که ابتلای مجدد به ویروس تب دنگی، ریسک ابتلا به فرم شدید بیماری را به شدت بالا می‌برد.

Dengvaxia تنها واکسن دنگی است که توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده آمریکا (FDA) تایید شده است. این محصول توسط Sanofi Pasteur ساخته شده است  و از بروز بیماری ناشی از هر چهار سروتیپ ویروس دنگی جلوگیری می‌کند. این واکسن برای استفاده معمول در بین کودکان 9 تا 16 ساله با سابقه عفونت قبلی توصیه می‌شود.

 

 

 

منبع: سایت WHO