درمان هدفمند سرطان یا تارگت تراپی

درمان هدفمند نوعی درمان سرطان است که پروتئین‌هایی را هدف قرار می‌دهد که نحوه رشد، تقسیم و گسترش سلول‌های سرطانی را کنترل می‌کنند، در واقع این نوع درمان سلول‌های سرطانی را بدون آسیب رساندن به سلول های سالم از بین می‌برد.

جهش‌های ژنتیکی و تغییرات حاصل در پروتئین‌های سلولی می‌توانند باعث تقسیم بیش از حد سریع سلول‌ها شوند که منجر به بروز بدخیمی می‌شود. برای ایجاد یک درمان هدفمند، محققان جهش‌های ژنتیکی بالقوه و پروتئین‌های غیرطبیعی حاصل را که باعث رشد انواع خاصی از سرطان می‌شوند، شناسایی می‌کنند. داروی درمان هدفمند فقط پروتئین غیرطبیعی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، برخلاف شیمی‌درمانی که غیرانتخابی است و تمام سلول‌های با تقسیم سریع را تحت تأثیر قرار می‌دهد بنابراین درمان‌های هدفمند تنها در صورتی اثربخشی دارند که سرطان، هدف مورد نظر را داشته باشد. پس درمان هدفمند نوعی درمان سرطان است که پروتئین‌هایی را هدف قرار می‌دهد که نحوه رشد، تقسیم و گسترش سلول‌های سرطانی را کنترل می‌کنند، در واقع این نوع درمان سلول‌های سرطانی را بدون آسیب رساندن به سلول‌های سالم از بین می‌برد. مثالی از این داروها هرسپتین(تراستوزومب)، لتروزل، اگزمستان، اورولیموس، گوسرلین و پالبوسیکلیب است که در درمان کانسر پستان کاربرد دارند.

انواع درمان هدفمند

داروهای مولکول کوچک به دلیل وزن مولکولی پایین خود، از سطح سلول عبور کرده و به اهداف درون سلولی می‌رسند تا تکثیر را کند کرده یا باعث مرگ سلول تومور شوند.
ایمونوتراپی‌ها مانند آنتی‌بادی‌های مونوکلونال، آنتی‌بادی‌های بیسپسیفیک و درمان با سلول‌های T CAR: آنتی‌بادی‌های مونوکلونال پروتئین‌های خاصی که اغلب گیرنده‌ها هستند را در سطح سلول سرطانی یا در محیط اطراف تومور هدف قرار می‌دهند. این مولکول‌های بزرگ قادر به ورود به سلول نیستند. آنها می‌توانند با مسدود کردن مولکول‌هایی که رشد سلول سرطانی یا رگ‌زایی را سیگنال می‌دهند، از تکثیر سلول سرطانی جلوگیری کنند. آنتی‌بادی‌های مونوکلونال می‌توانند به یک ماده توکسیک مانند شیمی‌درمانی استاندارد یا رادیونوکلئیدها متصل شوند تا درمان را به سلول‌های سرطانی برسانند.

مکانیسم اثر درمان‌های هدفمند

بیشتر انواع درمان هدفمند با تداخل در پروتئین‌های خاصی که به رشد و گسترش تومورها در سراسر بدن کمک می‌کنند، به درمان سرطان کمک می‌کنند. این کار با شیمی‌درمانی متفاوت است که اغلب تمام سلول‌هایی را که به سرعت رشد و تقسیم می‌شوند، از بین می‌برد.
یکی از دلایلی که سلول‌های سرطانی رشد می‌کنند این است که می‌توانند از سیستم ایمنی پنهان شوند. برخی از درمان‌های هدفمند می‌توانند سلول‌های سرطانی را علامت‌گذاری کنند تا سیستم ایمنی راحت‌تر آنها را پیدا کرده و از بین ببرد. سایر درمان‌های هدفمند به تقویت سیستم ایمنی شما کمک می‌کنند تا بهتر علیه سرطان عمل کند.
سلول‌های سالم در بدن معمولاً فقط زمانی تقسیم می‌شوند تا سلول‌های جدیدی بسازند که سیگنال‌های قوی برای انجام این کار دریافت کنند. این سیگنال‌ها به پروتئین‌های روی سطح سلول متصل می‌شوند و به سلول‌ها می‌گویند که تقسیم شوند. این فرآیند به تشکیل سلول‌های جدید فقط در صورت نیاز بدن کمک می‌کند. اما،برخی از سلول‌های سرطانی تغییراتی در پروتئین‌های سطح خود دارند که به آن‌ها دستور تقسیم می‌دهد، چه سیگنال‌ها وجود داشته باشند و چه نباشند. برخی از درمان‌های هدفمند با این پروتئین‌ها تداخل می‌کنند و از دستور تقسیم به سلول‌ها جلوگیری می‌کنند. این فرآیند به کند کردن رشد کنترل‌نشده سرطان کمک می‌کند.
برای رشد فراتر از یک اندازه مشخص، تومورها نیاز به تشکیل رگ‌های خونی جدید در فرآیندی به نام رگ‌زایی (آنژیوژنز) دارند. تومور سیگنال‌هایی را ارسال می‌کند که رگ‌زایی را آغاز می‌کنند. برخی از درمان‌های هدفمند به نام مهارکننده‌های آنژیوژنز با این سیگنال‌ها تداخل می‌کنند. بدون منبع خون، تومورها کوچک می‌مانند. یا اگر تومور از قبل منبع خون داشته باشد، این درمان‌ها می‌توانند باعث از بین رفتن رگ‌های خونی شوند که منجر به کوچک شدن تومور می‌شود.

محدودیت تارگت تراپی

سلول‌های سرطانی می‌توانند در برابر درمان هدفمند مقاوم شوند. مقاومت می‌تواند زمانی اتفاق بیفتد که خود هدف تغییر کند و درمان هدفمند نتواند با آن تعامل داشته باشد. یا می‌تواند زمانی اتفاق بیفتد که سلول‌های سرطانی راه‌های جدیدی برای رشد پیدا کنند که به هدف وابسته نیستند. به دلیل مقاومت، درمان هدفمند ممکن است زمانی بهترین عملکرد را داشته باشد که با بیش از یک نوع درمان هدفمند یا با سایر درمان‌های سرطان، مانند شیمی‌درمانی و پرتو درمانی، استفاده شود.

نمونه‌هایی از درمان‌های هدفمند رایج

بیان بیش از حد ژن گیرنده فاکتور رشد اپیدرمی انسانی 2[1] در سرطان‌های پستان و سرطان‌های معده HER2 مثبت وجود دارد. آنتی‌بادی‌های مونوکلونال تراستوزوماب و پرتوزوماب می‌توانند برای درمان سرطان‌های سینه HER2 مثبت استفاده شوند و مناطق مختلف HER2 را هدف قرار دهند.
مهارکننده‌های کیناز وابسته به سیکلین 4 و کیناز وابسته به سیکلین 6 (مانند پالوبوسیکلیب، ریبوسیکلیب) برای درمان سرطان‌های سینه با گیرنده هورمونی مثبت و HER2 جهش‌یافته منفی استفاده می‌شوند.
مهارکننده‌های پلی (آدنوزین دی‌فسفات ریبوز) پلیمراز (مانند اولاپاریب، نیراپاریب) آنزیمی را هدف قرار می‌دهند که آسیب DNA را ترمیم می‌کند و برای درمان برخی سرطان‌های تخمدان استفاده می‌شوند. اولاپاریب همچنین در درمان سرطان سینه با موتاسیون BRCA مثبت نیز کاربرد دارد.
در سرطان‌های ریه سلول غیرکوچک، تومورهای دارای جهش گیرنده فاکتور رشد اپیدرمال (EGFR) تقسیم و رشد سریع سلولی را نشان می‌دهند؛ مهارکننده‌های تیروزین کیناز EGFR (مانند اوزیمرتینیب، گفیتینیب، ارلوتینیب) داروهای مولکول کوچک هستند که تومورهای دارای جهش EGFR را هدف قرار می‌دهند. پروتئین دیگری که در درمان سرطان ریه سلول غیرکوچک هدف قرار می‌گیرد، کیناز لنفوم آناپلاستیک (ALK) است. سلول‌های دارای جهش ALK می‌توانند توسط مهارکننده‌های ALK (مانند کریزوتینیب) هدف قرار گیرند.
بواسیزوماب یک آنتی‌بادی مونوکلونال است که به فاکتور رشد اندوتلیال عروقی (VEGF) متصل می‌شود و رشد رگ‌های خونی تومور را مهار می‌کند و در درمان سرطان کولون کاربرد دارد.
سایر درمان‌های هدفمند قابل ذکر عبارتند از ریتوکسیمب، یک آنتی‌بادی مونوکلونال که مسیر CD20 را هدف قرار می‌دهد و معمولاً برای درمان انواع خاصی از لنفوم و لوسمی لنفوسیتی مزمن استفاده می‌شود. داراتومومب، که در درمان میلوم مولتیپل استفاده می‌شود و CD38 را هدف قرار می‌دهد. بورتزومب، که برای درمان میلوم مولتیپل و برخی لنفوم‌ها استفاده می‌شود. سونیتینیب یک مهارکننده تیروزین کیناز است که برای درمان سرطان سلول کلیه استفاده می‌شود.