همه چیز در مورد کتامین در درمان افسردگی مقاوم به درمان

کتامین در اصل نوعی داروی بی‌هوشی است که اولین بار در سال 1960 در بلژیک و برای انجام جراحی‌های دامی مورد استفاده قرار گرفت. در دهه 1970، این دارو تاییدیه سازمان غذاو دارو آمریکا (FDA) را برای استفاده در انسان‌ها را نیز دریافت نمود. برخی اثرات این دارو از جمله ایجاد سرخوشی باعث شد که این دارو مورد سوءمصرف نیز قرار بگیرد. بسیاری از مصرف‌کنندگان، بعد از استفاده از کتامین، دچار احساس یوفوریا، فراموشی و حس جدایی از محیط یا اصطلاحا Disassociasion می‌شوند. در سال‌های اخیر، این دارو برای کنترل علائم بیماران مبتلا به افسردگی مقاوم به درمان[1] (TRD) تاییدیه دریافت کرده است. در سال 2019، FDA فرم اسپری بینی این دارو با نام Esketamin و با برند Spravato در درمان بیمارانی که به سایر داروهای ضدافسردگی پاسخ ندادند و بیمارانی که افکار خودکشی دارند، تایید کرد. نکته مهم آن است که این دارو فقط بایستی در مرکز درمانی و توسط کادر درمان آموزش دیده برای بیمار استفاده بشود.

این دارو از طریق تنظیم سطح گلوتامات مغزی عمل می‌کند. نقش گلوتامات در روند بیماری افسردگی به طور کامل مشخص نشده است اما به نظر می‌رسد افت سطوم مغزی این ترکیب، بیمار را با اختلالات مود مواجه می‌کنند. علاوه‌براین، کتامین در روند تولید فاکتور نورتروپیک مغزی هم دخالت داشته باشد. این پروتئین در تعیین توان نوروپلاستیسته مغزی یعنی توانایی مغز برای سازگار شدن با شرایط جدید، نقش پررنگی دارد.

یکی از اصلی‌ترین مزایای استفاده از کتامین این است که اثرات آن خیلی زود ظاهر می‌شود. بیمارانی که تحت درمان با SSRI قرار می‌گیرند، حداقل بعد از چهار هفته اثرات مثبت دارو را مشاهده می‌کنند. این در حالیست که اثربخشی کتامین حدود 40 دقیقه بعد از استفاده ظاهر می‌شود. این اثرات اغلب به مدت چند هفته دوام پیدا می‌کند. به هر حال، کتامین به تازگی برای درمان افسردگی مورد توجه قرار گرفته و از اثرات طولانی مدت و عوارض احتمالی آن اطلاعات کافی در دست نیست. افرادی که تحت درمان با کتامین قرار می‌گیرند، هم‌چنان باید داروهای روتین ضدافسردگی خود را ادامه بدهند. پس کتامین جایگزین داروهای معمول ضدافسردگی نمی‌باشد. صرفا در شرایطی که این داروها به اندازه کافی برای بیمار موثر نیستند، کتامین به طور موقت به رژیم دارویی بیمار اضافه می‌شود. داروی کتامین به طور معمول به صورت هفتگی و برای حداکثر 6 هفته مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کتامین را می‌توان به شکل اشکال مختلف دارویی مورد استفاده قرار بگیرد:

• اسپری بینی: از اسپری بینی اسپراواتو یک یا دو بار در هفته به مدت حداکثر 4 هفته استفاده می‌شود. پس از 4 هفته، پزشک باید علائم بیمار را بررسی کرده و در صورت نیاز، برای ادامه درمان تصمیم‌گیری کند.
• تزریق داخل وریدی (IV): تزریق وریدی دارو باید به صورت Drip و به آهستگی انجام شود.
• تزریق داخل عضلانی (IM): ممکن است تزریق کتامین در یک عضله بزرگ مانند شانه یا ران انجام شود.
• قرص‌های مکیدنی: به تازگی این فرم از کتامین هم فرموله شده‌است. این نوع کتامین به آرامی در زیر زبان بیمار حل می‌شود، قابلیت مصرف در خانه را دارند.

دو فرم اصلی مصرف کتامین، فرم اسپری بینی و تزریق وریدی می‌باشد که از نظر اثربخشی مشابه هستند. از نظر اقتصادی، استفاده از فرم تزریقی کتامین مقرون به صرفه‌تر است.

در صورتی که کتامین با مجوز پزشک و توسط خود ایشان در مرکز درمانی استاندارد برای بیمار استفاده شود، نگرانی چندانی از نظر ایمنی و بی‌خطری دارو وجود ندارد. عوارض جانبی اصلی که انتظار می‌رود به دنبال استفاده از کتامین بروز کند عبارتند از تجربه جدایی از محیط، مسمومیت، خواب‌آلودگی شدید، فشار خون بالا، سرگیجه، سردرد، تاری دید، اضطراب، حالت تهوع و استفراغ. مصرف کتامین در گروه‌های زیر توصیه نمی‌شود:

• افرادی که سابقه روان‌پریشی یا اسکیزوفرنی دارند. زیرا این نگرانی وجود دارد که Disassociasion ناشی از کتامین می‌تواند اختلالات روان پریشی را بدتر کند.
• افرادی که سابقه سوء مصرف مواد دارند. زیرا کتامین می‌تواند از طریق تحریک گیرنده‌های اوپیوئیدی باعث سرخوشی شود.
• نوجوانان. زیرا در خصوص اثرات طولانی مدت استفاده از کتامین بر روی مغزهای در حال تکامل این گروه از افراد، اطلاعات کافی در دست نیست.
• خانم‌های باردار یا شیرده
• سالمندانی که علائم زوال عقل دارند

30 می 2023

منبع: سایت Medscape.com