گیاه کرچک یا Ricinus Cummunis از گیاهان بسیار پرکاربردی است که از روغن دانه آن برای مصارف پزشکی استفاده می‌شود. لازم به ذکر است که پوشش خارجی دانه کرچک حاوی ماده‌ای به نام ریسین است که اثرات سمی دارد. مصرف 1 الی 6 دانه کرچک پوست‌گیری نشده می‌تواند یک انسان بالغ را از بین ببرد. بنابراین، پیش از روغن‌گیری حتما باید پوسته خارجی دانه جدا شده باشد.

روغن دانه کرچک یا همان روغن کرچک اثرات ملین و ضدالتهابی دارد. یکی از آشناترین و شناخته‌شده‌ترین موارد کاربرد روغن کرچک جهت تخلیه دستگاه گوارش پیش از انجام کولونوسکوپی می‌باشد. علاوه بر اثرات ملینی و کمک به تخلیه دستگاه گوارش پیش از انجام کولونوسکوپی، روغن کرچک کاربردهای دیگری هم دارد. به عنوان مثال، از قطره‌های حاوی این روغن برای درمان خشکی چشم استفاده می‌شود. ایمنی و بی‌خطری استفاده از این قطره‌ها به مدت 30 روز تایید شده است. در خانم‌های بارداری که موعد زایمان آن‌ها گذشته است، استفاده از فرم خوراکی این روغن به القا زایمان کمک می‌کند. به دلیل وجود رسینولئیک اسید در این روغن، استفاده موضعی از آن به خشکی پوست و برخی بیماری‌های التهابی پوستی کمک می‌کند. 

مصرف کوتاه مدت فرآورده‌های حاوی روغن کرچک با عوارض گوارشی مثل تهوع، درد و اسپاسم شکمی همراه است. مصرف طولانی مدت یا دوز بالای این روغن باعث افت پتاسیم و از دست دادن حجم زیادی از مایعات بدن می‌شود.

همان‌طور که اشاره شد، از آن‌جایی که از روغن کرچک اثرات القا زایمان دیده شده، استفاده از این ترکیبات به عنوان ملین در طی دوره‌ی بارداری مجاز نیست. در خصوص ایمنی و بی‌خطری روغن کرچک در دوره شیردهی اطلاعاتی در دست نیست و توصیه می‌شود که از این روغن در دوره شیردهی هم استفاده نشود. علاوه‌براین، استفاده از روغن کرچک برای افراد مبتلا به اختلالات صفراوی، معده درد با دلیل نامشخص و موارد مشکوک به انسداد روده مجاز نیست. استفاده از این فرآورده در کودکان زیر 12 سال جایگاهی ندارد.

روغن کرچک با برخی از داروها تداخل دارد. لیست این داروها در ادامه آورده شده است:

داروهای مدر: همانطور که پیشتر اشاره شد، مصرف روغن کرچک با ریسک افت پتاسیم همراه است. هر چند این عارضه بیشتر در دوزهای بالا یا مصرف طولانی مدت این فرآورده اتفاق میفتد. داروهای ادرارآور به خصوص هیدروکلروتیازید هم می‌توانند سطح پتاسیم را پایین بیاورند. در نتیجه مصرف هم‌زمان این داروها منطقی نیست.

سدیم سولفات و سدیم پیکو سولفات: برخی از داروهایی که برای تخلیه دستگاه گوارش قبل از کولونوسکوپی تجویز می‌شوند، حاوی سدیم سولفات یا سدیم پیکو سولفات هستند. بین این ترکیب و روغن کرچک تداخل جدی وجود دارد. مصرف همزمان این ترکیب سبب تشدید عوارض داروها و افزایش احتمال بروز زخم‌های گوارشی می‌‌شود.

پلی‌اتیلن گلایکول: این ترکیب به عنوان ماده موثره بسیاری از فرآورده‌های ملین کاربرد دارد و جهت آماده‌سازی قبل از کولونوسکوپی تجویز می‌شود. مصرف این دارو در کنار روغن کرچک ممکن است سبب تشدید عوارض و افزایش ریسک بروز زخم‌های گوارشی شود. هر چند لازم به ذکر است که شدت این تداخل نسبت به تداخل روغن کرچک با مشتقات سدیم سولفات کمتر است.

منبع: سایت WebMD و کتاب Herbal PDR