گیاه خار مریم با نام علمی Silybum marianum یکی از گیاهان بومی اروپاست که از دیرباز مصارف پزشکی و درمانی گسترده‌ای داشته است. این روزها، استفاده از این گیاه برای کمک به درمان کبد چرب یا سایر اختلالات کبدی بسیار رایج است. این گیاه دارویی، با وجود اثرات مثبت درمانی که می‌تواند برای بیماران به ارمغان بیاورد، با تعداد زیادی از داروها تداخلات جدی دارد. بنابراین، مصرف فرآورده‌های حاوی خار مریم باید با احتیاط زیاد و با مشورت پزشک یا داروساز آغاز شود.

در گذشته از این گیاه برای کاهش قند خون استفاده می‌شده است. امروزه، اثرات محافظتی از کبد این گیاه بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. عصاره خار مریم اثرات قابل‌توجه آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی دارد. قسمت مورد استفاده این گیاه دانه گیاه است.

در طب نوین، اثرات کاهنده قند خون خار مریم با استناد به شواهد علمی روز، تایید شده است. به نظر می‌رسد مصرف روزانه 210 الی 600 میلی‎‌گرم از آن می‌تواند به کاهش قند خون بیماران کمک کند.

در پزشکی مبتنی بر شواهد، عصاره خار مریم جایگاهی در درمان آسیب‌های کبدی ناشی از الکل یا داروها، التهابات کبدی، سیروز کبدی، آکنه و اختلالات پروفایل چربی خون ندارد. مصرف عصاره خار مریم ممکن است با عوارضی مانند اسهال، تهوع، نفخ، بی‌اشتهائی و احساس پری همراه باشد.

از آن‌جایی که داده‌های کافی در خصوص استفاده از فرآورده‌های حاوی خار مریم در دوره بارداری و شیردهی در دست نیست، استفاده از آن‌ها در این مواقع پیشنهاد نمی‌شود. استفاده از این گیاه در کودکان بالای 1 سال برای مدت زمان محدود بلامانع است.

عصاره خار مریم اثرات شبه‌استروژنی دارد. بنابراین، در بیماری‌هایی مثل سرطان پستان، سرطان رحم، سرطان تخمدان، اندومتریوز و فیبروم‌های رحمی که استروژن در پاتوفیزیولوژی آن‌ها اثرگذار است، استفاده از خار مریم ممنوع است.

مانند همه فرآورده‌های گیاهی، گیاه خار مریم هم با برخی از داروهای شیمیایی تداخلات مهم و حائز اهمیت دارد. فهرستی از مهم‌ترین تداخلات این دارو در ادامه آورده شده است:

• تاموکسیفن: خار مریم میزان جذب تاموکسیفن را بالا برده و می‌تواند منجر به تشدید عوارض دارو شود.
• داروهای کاهنده قند خون: عصاره خار مریم اثرات کاهنده قند خون دارد و مصرف همزمان با داروهای دیابتی ممکن است منجر به هیپوگلایسمی شود.
• داروهایی که متابولیسم آن‌ها شامل گلوکورنیداسیون کبدی می‌شود: روند متابولیزه شدن و آماده شدن برخی از داروها برای دفع از بدن در بافت کبدی اتفاق میفتد. مصرف این نوع داروها به همراه فرآورده‌های حاوی خار مریم ممکن است سبب تغییر غلظت خونی این داروها و بروز اثرات غیرقابل‌پیش‌بینی شود. از جمله این داروها می‌توان به استامینوفن، اگزازپام، هالوپریدول، لاموتریژین، مورفین، زیدوودین و غیره اشاره نمود.
• سیرولیموس: خار مریم روند متابولیسم داروی سیرولیموس را کاهش داده، سبب افزایش غلظت خونی دارو شده و ریسک بروز عوارض جانبی را بالا می‌برد.
• رالوکسیفن: غلظت خونی رالوکسیفن در صورت مصرف همزمان با خار مریم بالا رفته و ریسک بروز عوارض بیشتر می‌شود.
• داروهایی که سوبسترای P-Glycoproteinها هستند: P-Glycoprotein نوعی پروتئین در دیواره روده است که با مکانیسمی شبیه عملکرد یک پمپ، مولکول‌های دارویی جذب شده را به فضای لومن (داخل روده) برگردانده و جذب آن‎‌ها را کاهش می‌دهد. خار مریم با مهار این پروتئین‌ها، جذب تعدادی از داروها را افزایش داده و بیمار را در معرض بروز عوارض جانبی قرار می‌دهد. از جمله این دارو‌ها می‌توان به اتوپوزاید، پکلی‌تاکسل، وین‌بلاستین، وین‌کریستین، کتوکنازول، ایتراکنازول، دیلتیازم، وراپامیل، دیگوکسین، سیکلوسپورین، لوپرامید، فکسوفنادین و غیر قرار داد. برخی از این داروها از جمله دیگوکسین پنجره درمانی بسیار باریکی دارند و بروز این دست تداخلات می‌تواند به عوارض بسیار خطرناک، مسمومیت بیمار و حتی مرگ منجر بشود.
• وارفارین: مصرف خار مریم در بیمارانی که از وارفارین استفاده می‌کنند، ریسک خونریزی را بالا می‌برد. این دسته بیماران بهتر است از فرآورده‌ها حاوی خار مریم استفاده نکنند.
• داروهای که به واسطه آنزیم CYP2C9 متابولیزه می‌شوند: این آنزیم کبدی توسط عصاره خار مریم مهار شده و در نتیجه غلظت داروهایی که توسط این آنزیم متابولیزه می‌شدند، در بدن بالا می‌رود. از جمله داروهایی که سوبسترای آنزیم CYP2C9 هستند، می‌توان به فلوکستین، لوزارتان و فنی‌توئین اشاره کرد.

منبع: سایت Rxlist.com