از ویتامین c تا نیاسینامید: آشنایی با انواع ترکیبات ضد لک
لکهای پوستی یکی از شایعترین مشکلات زیبایی هستند که معمولاً به صورت تیرگی یا لکههای قهوهای روی پوست ظاهر میشوند و به دلیل افزایش یا اختلال در تولید ملانین ایجاد میشوند. ترکیبات ضد لک با هدف کاهش تولید ملانین و روشنسازی پوست، میتوانند به مرور زمان ظاهر لکها را کمرنگ کنند.
مکانیسمهای هایپرپیگمانتاسیون:
- تحریک ملانوژنز: اشعه UV محرک اصلی است. این اشعه گیرنده α-MSH را در ملانوسیتها تنظیم میکند و منجر به افزایش تولید ملانین از طریق مسیر آنزیم تیروزیناز میشود. تأثیرات هورمونی (استروژن، پروژسترون در ملاسما) به طور مشابه عمل میکنند.
- افزایش انتقال ملانین: بستههای ملانین (ملانوزومها) از ملانوسیتها به کراتینوسیتهای اطراف منتقل میشوند.
- تکثیر ملانوسیتها: در یک لنتیگوی ناشی از نور خورشید، هم تعداد ملانوسیتها و هم تولید ملانین افزایش مییابد.
- واسطههای التهابی: پس از آسیب یا التهاب پوست (مانند آکنه، اگزما)،سیتوکینهای التهابی مانند پروستاگلاندینها و لکوترینها میتوانند ملانوسیتها را تحریک کرده و منجر به هایپرپیگمانتاسیون پس از التهاب (PIH) شوند.
انواع ترکیبات ضد لک
دسته 1: مهارکنندههای تیروزیناز
ترکیباتی هستند که تولید ملانین در پوست را به طور مستقیم یا غیرمستقیم کاهش میدهند. ملانین از اکسیداسیون اسید آمینه تیروزین توسط آنزین تیروزیناز ساخته میشود لذا ترکیبات مهارکننده این آنزین نقش موثری در درمان لکهای پوستی دارند.
- هیدروکینون: استاندارد طلایی کلاسیک درمان ملاسما که تجویز آن توسط پزشک صورت میگیرد.
- آربوتین: یک مشتق طبیعی هیدروکینون (از bearberry) است و شامل آلفا-آربوتین (نوع سنتتیک ؛ موثرتر و پایدارتر) و بتا-آربوتین(نوع طبیعی) میباشد. این ماده برای انواع پوست از جمله پوستهای حساس مناسب است
- کوجیک اسید: یک محصول جانبی برنج تخمیر شده است که با اتصال به مس سبب مهار تیروزیناز و در نتیجه کاهش تولید ملانین میشود.
- آزلائیک اسید: یک ماده چندکاره مشتق شده از غلات است و به دلیل خواص ضد التهابی، ضد باکتریایی و مهارکننده تیروزیناز، برای هایپرپیگمانتاسیون پس از التهاب (PIH) ناشی از آکنه و روزهآسه عالی است.
- ترانکسامیک اسید: در اصل به عنوان یک داروی خوراکی و تزریقی برای خونریزی شناخته شده است اما این ماده با مهار تیروزیناز و به ویژه برای درمان ملاسما مورد مطالعه قرار گرفته است.
- الاژیک اسید: یک پلیفنول طبیعی موجود در انواع توت و انار با اثر مهار تیروزیناز و آنتی اکسیدانی میباشد.
- گلابریدین: ترکیب فعال در عصاره ریشه شیرینبیان است که مهارکننده قوی تیروزیناز همراه با اثرات ضد التهابی است و با مهار آنزیم الاستاز در کند کردن روند پیری نقش دارد.
- نیاسینامید یا ویتامین B3: یک ماده چندکاره که عمدتاً با جلوگیری از انتقال ملانین از ملانوسیتها به سلولهای پوستی اثرات ضد لک دارد اما مهارکننده تیروزیناز نیز هست. این ماده اثرات ضد آکنه و ضد التهابی نیز دارد.
- رسوراترول: یک پلیفنول مشتق از انگور و توتها که در واقع یک آنتیاکسیدان است، اما خواص مهارکننده تیروزیناز را نیز نشان میدهد.
- منیزیم آسکوربیل فسفات (MAP): یک مشتق پایدار ویتامین C که در پوست به اسید آسکوربیک تبدیل میشود و سبب مهار تیروزیناز میشود..
- 4-بوتیلرسورسینول: معروف به Rucinol®یک مشتق رزورسینول مصنوعی بسیار قوی که مهارکننده قوی تیروزیناز است.
دسته 2: تسریعکنندههای گردش سلولی و لایهبردارها
این مواد سبب افزایش سرعت برداشتن سلولهای مرده پوست شده و به پوست ظاهری شفاف میدهند. همچنین سبب کاهش چربی اضافی پوست و درمان آکنه، تقویت ساخت کلاژن و بهبود خطوط ظریف پوست نیز خواهند شد. درصد این ترکیبات در قدرت و همچنین شدت عوارض موثر است. بتاهیدروکسی اسیدها برای پوست چرب و مستعد آکنه و پلی هیدروکسی اسیدها برای پوستهای حساس بسیار مناسب هستند. همچنین بهتر است همیشه از غلظت کمتر شروع و در صورت تحمل افزایش داد.
رتینوئیدها:
- نسخهای: ترتینوئین، تازاروتن، آداپالن
- بدون نسخه: رتینول، رتینالدئید (رتینال)، استرهای رتینیل (مانند رتینیل پالمیتات).
آلفا هیدروکسی اسیدها (AHAs):
- گلیکولیک اسید (از نیشکر)
- لاکتیک اسید (از شیر)
- ماندلیک اسید (از بادام)
- تارتاریک اسید (از انگور)
- سیتریک اسید (از مرکبات)
- مالیک اسید (از سیب)
بتا هیدروکسی اسید (BHA):
- سالیسیلیک اسید (از پوست درخت بید)
پلیهیدروکسی اسیدها (PHAs):
- گلوکونولاکتون
- لاکتوبیونیک اسید
ترکیبات ملایمتر
باکوچیول: یک جایگزین گیاهی برای رتینول که از طریق مسیرهای مشابه برای تسریع بازسازی سلولی عمل میکند، اما ملایمتر است.
لایهبردارهای آنزیمی:
- پاپائین (از پاپایا)
- بروملین (از آناناس)
دسته 3: آنتیاکسیدانها و عوامل محافظتی
آنتیاکسیدانها از پوست در برابر عوامل مهاجم محیطی مانند اشعه UV و آلودگی که در وهله اول باعث تولید ملانین میشوند، محافظت میکنند.
- ویتامین C (ال-آسکوربیک اسید): آنتیاکسیدان اصلی برای روشنکنندگی است. این ماده آنزیم تیروزیناز را مهار میکند، در برابر رنگدانهسازی ناشی از UV محافظت میکند و به محو شدن لکههای تیره موجود کمک میکند. این ماده به صورت همافزا با ضدآفتاب عمل میکند.
- رسوراترول: یک آنتیاکسیدان قوی که در انگور و توتها یافت میشود و به محافظت از سلولهای پوستی در برابر آسیبهایی که میتواند منجر به رنگدانهسازی شود، کمک میکند.
- فرولیک اسید: اغلب با ویتامینهای C و E ترکیب میشود تا آنها را تثبیت کرده و قدرت آنتیاکسیدانی و روشنکنندگی آنها را افزایش دهد.
- ویتامین E (توکوفرول): عمدتاً یک آنتیاکسیدان است که اثر سایر روشنکنندهها مانند ویتامین C را بیشتر میکند.
ارسال به دوستان